वृक्षाः सत्पुरुषाः इव Class 6 Sanskrit Chapter 15 MCQ Questions
बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधेलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि दीयताम्-
प्रश्न 1.
__________ अम्भः स्वयम् एव न पिबन्ति ।
(क) नदी
(ख) नदौ
(ग) नद्यः
(घ) नदीम्
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।
प्रश्न 2.
के कदापि याचकान् निराशान् न कुर्वन्ति ।
(क) वृक्ष:
(ख) वृक्षा:
(ग) वृक्षान्
(घ) वृक्षं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।
प्रश्न 3.
सज्जनानां सम्यदः अपि कस्मै भवन्ति ?
(क) परोपकारं
(ख) परोपकाराय
(ग) परोपकारः
(घ) परोपकाराः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।
प्रश्न 4.
वृक्षा: के सन्ति ?
(क) सत्पुरुषः
(ख) सत्पुरुषाः
(ग) सत्पुरुषाम्
(घ) सत्पुरुषानाम्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।
प्रश्न 5.
वृक्षाः कस्य छायां कुर्वन्ति ?
(क) अन्येषां
(ख) अन्यस्य
(ग) अन्ये
(घ) अन्यैः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।
प्रश्न 6.
दशसन्तानैः समानः एकः वृक्षः किम् भवति ?
(क) बहुमूल्य
(ख) मूल्यवान्
(ग) अमूल्य
(घ) मूल्यं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।
प्रश्न 7.
एतेषां केषाम् जन्म श्रेष्ठम् अस्ति ?
(क) वृक्षेषु
(ख) वृक्षाणाम्
(ग) वृक्षैः
(घ) वृक्षा:
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।
प्रश्न 8.
परोपकाराय काः दुहन्ति ?
(क) गोः
(ख) गे
(ग) गावः
(घ) गाय
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है ।
प्रश्न 9.
कासाम् जलस्य उपयोगम् अपि अन्ये एव प्राबिन: कुर्वन्ति ?
(क) नदीनां
(ख) नद्याम्
(ग) नद्योः
(घ) नदी:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।
प्रश्न 10.
वृक्षस्य कानि अन्ये खादन्ति ?
(क) फलं
(ख) फले
(ग) फलानि
(घ) फलैः
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।
मञ्जूषाया: उचितानि पदानि चित्वा रिक्त स्थानानि पूरयन्तु ।
सर्वप्राण्युपजीवनम् फलन्ति, शरीरम्, वारिवाहाः, दथाकूपैः
(i) __________ समाना एका वापी भवति ।
उत्तराणि :
दशकूपैः
(ii) परोपकाराय एव इदं __________.
उत्तराणि :
शरीरं
(iii) परोपकाराय __________ वृक्षा ।
उत्तराणि :
फलन्ति
(iv) एषां __________ जन्म वरम् (अस्ति) ।
उत्तराणि :
सर्वप्राण्युपजीवनम्
(v) __________ अपि सस्यं न अदन्ति खलु ।
उत्तराणि :
वारिवाहाः ।
शब्दानाम् अर्थै: मेलयत-
| (क) | (ख) |
| (i) वरम् | प्राप्तुम् इच्छुकाः |
| (ii) ह्रदः | श्रेष्ठं |
| (iii) वल्कलम् | सरोवर: |
| (iv) वारिवाहा: | वृक्षस्य त्वक् |
| (v) अर्थिन: | मेघाः |
उत्तराणि :
| (क) | (ख) |
| (i) वरम् | श्रेष्ठं |
| (ii) ह्रदः | सरोवर: |
| (iii) वल्कलम् | वृक्षस्य त्वक् |
| (iv) वारिवाहा: | मेघाः |
| (v) अर्थिन: | प्राप्तुम् इच्छुका: |
अधोलिखितानां श्लोकानाम् अन्वयं क्रियताम् ।
1. दशकूपासमा वापी दशवापीसमः ह्रदः ।
दशह्रदसमः पुत्रः दशपुत्रसमो द्रुमः ॥
2. अहो एषां वरं जन्मसर्वप्राण्युपजीवनम् ।
सुजनस्येव येषां वै विमुखा यान्ति नार्थिनः ॥
उत्तराणि :
अन्वयाः
1. दशकूपसमा वापी (अस्ति) दशवापीसम: हद: (अस्ति)
दशहदसमः पुत्रः (अस्ति) दशपुत्रसम: द्रुमः (अस्ति) ।
2. अहो ! एषां सर्वप्राण्युपजीवनं जन्म वरम् (अस्ति)
सुजनस्य इव येषाम् अर्थिनः विमुखाः न यान्ति ।
अधोलिखितानां रेखाङ्तिपदानां प्रश्ननिर्माणं क्रियताम्-
(i) परोपकाराय सतां विभूतयः ।
(ii) वृक्षा: धन्याः सन्ति ।
(iii) दशपुत्रसम: द्रुमः अस्ति ।
(iv) वृक्षा: स्वयं आतपे तिष्ठन्ति ।
(v) अर्थिनः विमुखाः न यान्ति ।
उत्तराणि :
(i) परोपकाराय केषां विभूतयः ?
(ii) के धन्याः सन्ति ?
(iii) दशपुत्रसमः कः अस्ति ?
(iv) वृक्षाः स्वयं कुत्र तिष्ठन्ति ?
(v) के विमुखाः न यान्ति ?
अधोलिखितां पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-
प्रहेलिका 1-
परोपकाराय फलन्ति वृक्षाः परोपकाराय वहन्ति नद्यः ।
परोपकाराय दुहन्ति गावः परोपकाराय इदं शरीरम् ॥
(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) परोपकाराय काः वहन्ति ?
उत्तराणि :
नद्यः
(ii) वृक्षाः किमर्थम् फलन्ति ?
उत्तराणि :
परोपकाराय
(iii) परोपकाराय काः दुहन्ति ?
उत्तराणि :
गाव:
(iv) परोपकाराय के फलन्ति ?
उत्तराणि :
वृक्षा:
(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) इदम् शरीर किमर्थम् अस्ति ?
(ii) वृक्षस्य फलानि अन्ये खादन्ति, कः स्वयं न खादति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) इदम् शरीरं परोपकाराय अस्ति ।
(ii) वृक्षस्य फलानि अन्ये खादन्ति, वृक्षः स्वयं न खादति ।
(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) परोपकाराय पदे का विभक्ति प्रयुक्ता ?
(क) तृतीया
(ख) चतुर्थी
(ग) पंचमी
(घ) द्वितीय
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।
(ii) ‘प्रवहन्ति’ इत्यर्थे अत्र कः पर्यायः प्रयुक्तः ?
(क) दुहन्ति
(ख) फलन्ति
(ग) वहन्ति
(घ) कुर्वन्ति
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।
अधोलिखितानां पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-
प्रहेलिका 2-
छायामन्यस्य कुर्वन्ति तिष्ठन्ति स्वयमातपे ।
फलान्यपि परार्थार्य वृक्षः सत्पुरुषा इव ॥
(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) वृक्षा: छाया: कस्य कुर्वन्ति ?
(ii) आतपे कः तिष्ठन्ति ?
(iii) वृक्षः परार्थाय यानि यच्छन्ति ?
(iv) के सत्पुरुषाः इव सन्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) अन्यस्य
(ii) वृक्षा:
(iii) फलानि
(iv) वृक्षा:
(II) पूर्णवावन्येन उत्तरत-
(i) वृक्षा: किं किं कुर्वन्ति ?
(ii) वृक्षाः कानि न खादन्ति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) वृक्षाः स्वयं आतपे तिष्ठन्ति, अन्यस्य च छायां कुर्वन्ति ।
(ii) वृक्षाः फलानि न खादन्ति ।
(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘तिष्ठन्ति’ पदे कः धातु ?
(क) तिष्ठ
(ख) स्था
(ग) तिस्र
(घ) सिप्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।
(ii) ‘अन्येषाम् उपकाराय ‘ इत्यर्थे अत्र कः पर्यायः प्रयुक्त ?
(क) परार्थाय :
(ख) फलानि
(ग) अन्यस्य
(घ) सत्पुरुष
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।
अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नाः
(i) वृक्षाः परेभ्यः किं कुर्वन्ति ?
उत्तराणि :
छायां
(ii) महीरुहाः किमर्थं धन्या ?
उत्तराणि :
आतपम्
(iii) वृक्ष परार्थे किम् सहेत ?
उत्तराणि :
सर्वप्राण्युपजीवनम्
(iv) वृक्षाणां, फलानि अपि कस्मै भवन्ति ?
उत्तराणि :
परार्थाय
(v) दशकूपसमा का ?
उत्तराणि :
कापी
लघुत्तरीयाः प्रश्नाः
(i) दशहदैः समः कः भवति ?
उत्तराणि :
दशहदैः समः एकः पुत्र:/पुत्री भवति ।
(ii) वृक्षाणाम् जन्म कीदृशं अस्ति ?
उत्तराणि :
वृक्षाणाम् जन्म श्रेष्ठं अस्ति ।
(iii) कस्य इव येषाम् अर्थिनः विमुखाः न यान्ति ?
उत्तराणि :
सुजनस्य इव येषाम् अर्थिनः विमुखाः न यान्ति ।
(iv) कस्मै गाव: दुहन्ति ?
उत्तराणि :
परोपकाराय गाव: दुहन्ति ।
दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः
(i) प्राणिनः वृक्षात् किम् किम् प्राप्नुवन्ति ?
उत्तराणि :
प्राणिनः वृक्षात् पुष्पाणि, पत्राणि, फलानि, छायां, मूलानि, वल्कलानि च प्राप्नुवन्ति ।
(ii) ह्रदः केन समः अस्ति ?
उत्तराणि :
दशवापीसमो ह्रदः अस्ति ।
(iii) वृक्षाः फलानि स्वयं न खादित्वा केभ्यः एव यच्छन्ति ?
उत्तराणि :
वृक्षाः फलानि स्वयंन खादित्वा अन्येभ्यः एव यच्छन्ति ।