Raju

DAV Class 7 Maths Book Solutions Pdf – DAV Class 7 Maths Solutions

by

DAV Class 7 Maths Book Solutions Pdf: Students can test their knowledge after preparing the math subjects with this DAV Class 7 Maths Solutions. It is one of the best ways to test your skills and grasp ideas. The DAV Maths Book Class 7 Solutions Pdf has the answers to all the questions.

DAV Class 7 Maths Book Solutions Pdf links for different chapters are provided here. Students can get solutions for DAV Class 7 Maths Book Pdf and download them for free.

Also, Check:

DAV Public School Class 7 Maths Book Solutions – DAV Maths Book Class 7 Solutions Pdf

Get the chapter-wise DAV Maths Class 7 Solutions from the below-mentioned quick links. Tap on the links and avail the worksheet that contains the exact answer with a detailed explanation.

DAV Class 7 Maths Book Solutions PDF Chapter 1 Rational Numbers

DAV Class 7 Maths Book Pdf Chapter 2 Operations on Rational Numbers

DAV Class 7 Maths Solutions Chapter 3 Rational Numbers as Decimals

DAV Maths Class 7 Solutions Chapter 4 Exponents and Powers

DAV Maths Book Class 7 Solutions Pdf Chapter 5 Application of Percentage

DAV Class 7 Maths Solution Pdf Chapter 6 Algebraic Expressions

DAV Class 7th Maths Solutions Chapter 7 Linear Equations in One Variable

Class 7 DAV Maths Book Solution Chapter 8 Triangle and Its Properties

DAV Maths Solution Class 7 Chapter 9 Congruent Triangles

DAV 7th Class Maths Book Solutions Chapter 10 Construction of Triangles

Secondary Mathematics Class 7th DAV Solutions Chapter 11 Perimeter and Area

DAV Public School Class 7 Maths Book Solutions Chapter 12 Data Handling

Class 7 Dav Maths Book Solutions Chapter 13 Symmetry

Class 7 Maths DAV Solution Chapter 14 Visualising Solids

DAV Class 7 Maths Syllabus 2023-24

DAV Class 7 Maths Syllabus

Importance of Class 7 DAV Maths Book Solutions

Secondary Mathematics Class 7th DAV Solutions has some of the important features that are given below:

  • Students who practice questions regularly from this DAV Math Solution Class 7 can answer all questions in the test easily.
  • The fun and interactive solution approaches are followed in the explanations that make it easy for you to understand the concepts and remember them for a longer period.
  • The practice test section improves your problem-solving skills.
  • All the DAV 7th Class Maths Book Solutions provided are in accordance with the DAV Maths Book Class 7 Pdf.

Summary

We hope that the knowledge shared here in accordance with the DAV Public School Class 7 Maths Book Solutions is useful for the students. In case you have any questions, do write to us through the comment section. Keep visiting our site regularly to know the latest updates on the class-wise DAV Solutions.

Class 6 Sanskrit Chapter 15 MCQ वृक्षाः सत्पुरुषाः इव

by

वृक्षाः सत्पुरुषाः इव Class 6 Sanskrit Chapter 15 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधेलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि दीयताम्-

प्रश्न 1.
__________ अम्भः स्वयम् एव न पिबन्ति ।
(क) नदी
(ख) नदौ
(ग) नद्यः
(घ) नदीम्
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

प्रश्न 2.
के कदापि याचकान् निराशान् न कुर्वन्ति ।
(क) वृक्ष:
(ख) वृक्षा:
(ग) वृक्षान्
(घ) वृक्षं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 3.
सज्जनानां सम्यदः अपि कस्मै भवन्ति ?
(क) परोपकारं
(ख) परोपकाराय
(ग) परोपकारः
(घ) परोपकाराः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 4.
वृक्षा: के सन्ति ?
(क) सत्पुरुषः
(ख) सत्पुरुषाः
(ग) सत्पुरुषाम्
(घ) सत्पुरुषानाम्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 5.
वृक्षाः कस्य छायां कुर्वन्ति ?
(क) अन्येषां
(ख) अन्यस्य
(ग) अन्ये
(घ) अन्यैः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 6.
दशसन्तानैः समानः एकः वृक्षः किम् भवति ?
(क) बहुमूल्य
(ख) मूल्यवान्
(ग) अमूल्य
(घ) मूल्यं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 7.
एतेषां केषाम् जन्म श्रेष्ठम् अस्ति ?
(क) वृक्षेषु
(ख) वृक्षाणाम्
(ग) वृक्षैः
(घ) वृक्षा:
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 8.
परोपकाराय काः दुहन्ति ?
(क) गोः
(ख) गे
(ग) गावः
(घ) गाय
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है ।

प्रश्न 9.
कासाम् जलस्य उपयोगम् अपि अन्ये एव प्राबिन: कुर्वन्ति ?
(क) नदीनां
(ख) नद्याम्
(ग) नद्योः
(घ) नदी:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 15 MCQ वृक्षाः सत्पुरुषाः इव

प्रश्न 10.
वृक्षस्य कानि अन्ये खादन्ति ?
(क) फलं
(ख) फले
(ग) फलानि
(घ) फलैः
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

मञ्जूषाया: उचितानि पदानि चित्वा रिक्त स्थानानि पूरयन्तु ।

सर्वप्राण्युपजीवनम् फलन्ति, शरीरम्, वारिवाहाः, दथाकूपैः
(i) __________ समाना एका वापी भवति ।
उत्तराणि :
दशकूपैः

(ii) परोपकाराय एव इदं __________.
उत्तराणि :
शरीरं

(iii) परोपकाराय __________ वृक्षा ।
उत्तराणि :
फलन्ति

(iv) एषां __________ जन्म वरम् (अस्ति) ।
उत्तराणि :
सर्वप्राण्युपजीवनम्

(v) __________ अपि सस्यं न अदन्ति खलु ।
उत्तराणि :
वारिवाहाः ।

शब्दानाम् अर्थै: मेलयत-

(क) (ख)
(i) वरम् प्राप्तुम् इच्छुकाः
(ii) ह्रदः श्रेष्ठं
(iii) वल्कलम् सरोवर:
(iv) वारिवाहा: वृक्षस्य त्वक्
(v) अर्थिन: मेघाः

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) वरम् श्रेष्ठं
(ii) ह्रदः सरोवर:
(iii) वल्कलम् वृक्षस्य त्वक्
(iv) वारिवाहा: मेघाः
(v) अर्थिन: प्राप्तुम् इच्छुका:

अधोलिखितानां श्लोकानाम् अन्वयं क्रियताम् ।

1. दशकूपासमा वापी दशवापीसमः ह्रदः ।
दशह्रदसमः पुत्रः दशपुत्रसमो द्रुमः ॥

2. अहो एषां वरं जन्मसर्वप्राण्युपजीवनम् ।
सुजनस्येव येषां वै विमुखा यान्ति नार्थिनः ॥
उत्तराणि :
अन्वयाः
1. दशकूपसमा वापी (अस्ति) दशवापीसम: हद: (अस्ति)
दशहदसमः पुत्रः (अस्ति) दशपुत्रसम: द्रुमः (अस्ति) ।

2. अहो ! एषां सर्वप्राण्युपजीवनं जन्म वरम् (अस्ति)
सुजनस्य इव येषाम् अर्थिनः विमुखाः न यान्ति ।

Class 6 Sanskrit Chapter 15 MCQ वृक्षाः सत्पुरुषाः इव

अधोलिखितानां रेखाङ्तिपदानां प्रश्ननिर्माणं क्रियताम्-

(i) परोपकाराय सतां विभूतयः ।
(ii) वृक्षा: धन्याः सन्ति ।
(iii) दशपुत्रसम: द्रुमः अस्ति ।
(iv) वृक्षा: स्वयं आतपे तिष्ठन्ति ।
(v) अर्थिनः विमुखाः न यान्ति ।
उत्तराणि :
(i) परोपकाराय केषां विभूतयः ?
(ii) के धन्याः सन्ति ?
(iii) दशपुत्रसमः कः अस्ति ?
(iv) वृक्षाः स्वयं कुत्र तिष्ठन्ति ?
(v) के विमुखाः न यान्ति ?

अधोलिखितां पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

प्रहेलिका 1-
परोपकाराय फलन्ति वृक्षाः परोपकाराय वहन्ति नद्यः ।
परोपकाराय दुहन्ति गावः परोपकाराय इदं शरीरम् ॥

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) परोपकाराय काः वहन्ति ?
उत्तराणि :
नद्यः

(ii) वृक्षाः किमर्थम् फलन्ति ?
उत्तराणि :
परोपकाराय

(iii) परोपकाराय काः दुहन्ति ?
उत्तराणि :
गाव:

(iv) परोपकाराय के फलन्ति ?
उत्तराणि :
वृक्षा:

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) इदम् शरीर किमर्थम् अस्ति ?
(ii) वृक्षस्य फलानि अन्ये खादन्ति, कः स्वयं न खादति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) इदम् शरीरं परोपकाराय अस्ति ।
(ii) वृक्षस्य फलानि अन्ये खादन्ति, वृक्षः स्वयं न खादति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) परोपकाराय पदे का विभक्ति प्रयुक्ता ?
(क) तृतीया
(ख) चतुर्थी
(ग) पंचमी
(घ) द्वितीय
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

(ii) ‘प्रवहन्ति’ इत्यर्थे अत्र कः पर्यायः प्रयुक्तः ?
(क) दुहन्ति
(ख) फलन्ति
(ग) वहन्ति
(घ) कुर्वन्ति
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

अधोलिखितानां पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

प्रहेलिका 2-
छायामन्यस्य कुर्वन्ति तिष्ठन्ति स्वयमातपे ।
फलान्यपि परार्थार्य वृक्षः सत्पुरुषा इव ॥

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) वृक्षा: छाया: कस्य कुर्वन्ति ?
(ii) आतपे कः तिष्ठन्ति ?
(iii) वृक्षः परार्थाय यानि यच्छन्ति ?
(iv) के सत्पुरुषाः इव सन्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) अन्यस्य
(ii) वृक्षा:
(iii) फलानि
(iv) वृक्षा:

(II) पूर्णवावन्येन उत्तरत-
(i) वृक्षा: किं किं कुर्वन्ति ?
(ii) वृक्षाः कानि न खादन्ति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) वृक्षाः स्वयं आतपे तिष्ठन्ति, अन्यस्य च छायां कुर्वन्ति ।
(ii) वृक्षाः फलानि न खादन्ति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘तिष्ठन्ति’ पदे कः धातु ?
(क) तिष्ठ
(ख) स्था
(ग) तिस्र
(घ) सिप्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

(ii) ‘अन्येषाम् उपकाराय ‘ इत्यर्थे अत्र कः पर्यायः प्रयुक्त ?
(क) परार्थाय :
(ख) फलानि
(ग) अन्यस्य
(घ) सत्पुरुष
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 15 MCQ वृक्षाः सत्पुरुषाः इव

अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) वृक्षाः परेभ्यः किं कुर्वन्ति ?
उत्तराणि :
छायां

(ii) महीरुहाः किमर्थं धन्या ?
उत्तराणि :
आतपम्

(iii) वृक्ष परार्थे किम् सहेत ?
उत्तराणि :
सर्वप्राण्युपजीवनम्

(iv) वृक्षाणां, फलानि अपि कस्मै भवन्ति ?
उत्तराणि :
परार्थाय

(v) दशकूपसमा का ?
उत्तराणि :
कापी

लघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) दशहदैः समः कः भवति ?
उत्तराणि :
दशहदैः समः एकः पुत्र:/पुत्री भवति ।

(ii) वृक्षाणाम् जन्म कीदृशं अस्ति ?
उत्तराणि :
वृक्षाणाम् जन्म श्रेष्ठं अस्ति ।

(iii) कस्य इव येषाम् अर्थिनः विमुखाः न यान्ति ?
उत्तराणि :
सुजनस्य इव येषाम् अर्थिनः विमुखाः न यान्ति ।

(iv) कस्मै गाव: दुहन्ति ?
उत्तराणि :
परोपकाराय गाव: दुहन्ति ।

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) प्राणिनः वृक्षात् किम् किम् प्राप्नुवन्ति ?
उत्तराणि :
प्राणिनः वृक्षात् पुष्पाणि, पत्राणि, फलानि, छायां, मूलानि, वल्कलानि च प्राप्नुवन्ति ।

(ii) ह्रदः केन समः अस्ति ?
उत्तराणि :
दशवापीसमो ह्रदः अस्ति ।

(iii) वृक्षाः फलानि स्वयं न खादित्वा केभ्यः एव यच्छन्ति ?
उत्तराणि :
वृक्षाः फलानि स्वयंन खादित्वा अन्येभ्यः एव यच्छन्ति ।

Class 6 Sanskrit MCQ

Class 6 Sanskrit Chapter 14 MCQ माधवस्य प्रियम् अङ्गम्

by

माधवस्य प्रियम् अङ्गम् Class 6 Sanskrit Chapter 14 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधेलिखितानां प्रश्नानि उत्तराणि दीयताम्-

प्रश्न 1.
माधवः स्वजे कस्य अङ्गानि दृष्टवान् ?
(क) स्वशरीरस्य
(ग) अन्यस्य
(ख) परशरीरस्य
(घ) कचेन
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 2.
‘अहम् एव श्रेष्ठः’ कः बदति ?
(क) हस्त:
(ख) पादः
(ग) मुखः
(घ) कण्ठः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 3.
माधवः कस्य कारणेन संगीतं श्रुत्वा आनन्दं अनुभवति ?
(क) मुखेन
(ख) कर्णस्य
(ग) हस्तेन
(घ) कण्ठेन
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 4.
कस्य साहाय्येन उदरम् अपि भोजनं प्राप्नोति ?
(क) नासिकायाः
(ख) मुखस्य
(ग) हस्तस्य
(घ) शरीरस्य
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 5.
” कोलाहलं न कुर्वन्तु’ कः सूचयति ?
(क) उदरं
(ख) मुखम्
(ग) हस्तम्
(घ) पादम्
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 6.
माधव: काभ्याम् शृणोमि ?
(क) नयनाभ्याम्
(ख) कर्णाभ्यां
(ग) पादाभ्यां
(घ) मुखाभ्याम्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 7. कस्य कारणेन माधव: चलति ?
(क) पादस्य
(ख) हस्तस्य
(ग) उदरस्य
(घ) नयनस्य
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 8.
कर्णः किम् कृत्य कथयति ?
(क) स्मितं
(ख) हसन्तं
(ग) द्रष्टुम्
(घ) आनन्दं
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है ।

Class 6 Sanskrit Chapter 14 MCQ माधवस्य प्रियम् अङ्गम्

प्रश्न 9.
वालकस्य नाम कः आसीत्?
(क) माधवः
(ख) रमेश :
(ग) सुरेशः
(घ) गिरीश :
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 10.
कः अनुक्षणं वदति ?
(क) मुखः
(ख) पादः
(ग) हस्तः
(घ) कर्ण:
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

अधोलिखितानां शब्दानां अर्थान् मेलयत-

(क) (ख)
(i) सबलाः अवयवाः
(ii) बोधयति सत्वरं
(iii) अनुक्षणम् ज्ञापयति
(iv) स्मितं बलवन्तः
(v) अङ्गानि मन्दहासः

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) सबलाः बलवन्तः
(ii) बोधयति ज्ञापयति
(iii) अनुक्षणम् सत्वरं
(iv) स्मितं मन्दहासः
(v) अङ्गानि अवयवाः

शरीराणाम् अङ्गैः रिक्तस्थानानि पूर्ति क्रियताम् ।

(i) _______ वदति ।
(ii) _______ चलति ।
(iii) _______ शृणोति ।
(iv) _______ आघ्राणं करोतिं ।
(v) _______ आस्वादनं करोति ।
(vi) _______ पश्यति ।
उत्तराणि :
(i) मुखम् वदति ।
(ii) पाद: चलति ।
(iii) कर्णः शृणोति।
(iv) नासिका आघ्राणं करोतिं ।
(v) जिह्वा आस्वादनं करोति ।
(vi) नयनं पश्यति ।

अधेलिखितानि वाक्यानि प्रश्न निर्माणं क्रियताम्-

(i) नयनं वदति – मां विना माधव: किमपि द्रष्टुम् न शक्नोति ।
(ii) मम कारणेन माधवः चलति ।
(iii) मम कारणेन माधवः लिखति, गृहकार्यं करोति, वस्तूनि आनयति च ।
(iv) शिक्षकस्य प्रश्नस्य उत्तरं मुखं वदति ।
(v) भवन्त सर्वे सबलाः भवन्ति ।
उत्तराणि :
(i) कः वदति – मां विना माधवः किमपि द्रष्टुम् न शक्नोति ?
(ii) कस्य कारणेन माधवः चलति ।
(iii) कस्य कारणेन माधवः लिखति, गृहकार्यं करोति, वस्तूनि आनयति च ?
(iv) शिक्षकस्य प्रश्नस्य उत्तरं कः वदति ?
(v) भवन्त सर्वे कीदृशाः भवन्ति ?

रिक्त स्थान पूर्ति कीजिए-

यथा- गच्छति गच्छतः गच्छन्ति
(i) कथयति
(ii) आनयति
(iii) करोति
(iv) वर्धयति
(v) लिखति
(vi) करोतु
(vii) भवति
(viii) अस्ति

उत्तराणि :

यथा- गच्छति गच्छतः गच्छन्ति
(i) कथयति कथयतः कथयन्ति
(ii) आनयति आनयतः आनयन्ति
(iii) करोति कुरुत: कुर्वन्ति
(iv) वर्धयति वर्धयतः वर्धयन्ति
(v) लिखति लिखतः लिखन्ति
(vi) करोतु कुरुताम कुर्वन्तु
(vii) भवति भवतः भवन्ति
(viii) अस्ति स्तः सन्ति ।

अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

1. माधव: विचारयति बोधयति च-
मम शरीरस्य सर्वाणि अङ्गानि मम कृते उपकारकाणि सन्ति । अहं नयनाभ्यां पश्यामि, कर्णाभ्यां शृणोमि मुखेन भाषणं करोमि । भोजनं करोमि च उदरेण पाचनात् शक्तिं प्राप्नोमि पादभ्यां च चलामि। अतः भवन्तः सर्वेऽपि श्रेष्ठाः । भवन्तः सर्वेऽपि मम प्रियाः ।

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) माधव: काभ्याम् चलति ?
(ii) माधव: काभ्याम् पश्यति ?
(iii) स: उदरेण पाचनात् किं प्राप्नोति ?
(iv) सर्वाणि अङ्गानि की दृशानि सन्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) पादाभ्याम्
(ii) नेत्राभ्याम्
(iii) शक्ति
(iv) उपकारकाणि

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) माधवः मुखेन किं किं करोति ?
(ii) स: काभ्याम् शृणोति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) माधव: मुखेन भाषणं करोति भोजनं करोति च ।
(ii) स: (माधव:) कर्णाभ्याम् शृणोति ।

(III) निर्देशानुसारं विकल्पेभ्यः चिनुत-
(i) ‘चलामि’ पदे कः पुरुषः ?
(क) प्रथम
(ख) मध्यम
(ग) उत्तम
(घ) क, ख उभौ
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

(ii) ‘अहम् नेत्राभ्याम् पश्यामि’ । अस्मिन् वाक्ये क्रियापदं किम् ?
(क) पश्यामि
(ख) अहम्
(ग) नेत्राभ्याम्
(घ) माधव:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 14 MCQ माधवस्य प्रियम् अङ्गम्

अधोलिखितस्य गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

2. झटिति मुखं सूचयति – भोः ! सर्वे, शृण्वन्तु, माधवः मय कारणेन भोजनं भाषणं करोति, शिक्षकस्य प्रश्नानस्य उत्तरं वदति। मम साहाय्येन उदरयपि भोजनं प्राप्नोति ।
भवन्तः सर्वे सबालाः भवन्ति। अतः अहम् एव श्रेष्ठः । उदरं सूचयर्ति – भवतु – भवतु, कोलाहलं न कुर्वन्तु । वयं सर्वेमाधवम् एव पृच्छाम, कः श्रेष्ठः इति ।
(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) झटिति कः सूचयति ?
(ii) मुखस्य साहाय्येन कः अपि भोजनं प्राप्नोति ?
(iii) के सर्वेमाधवम् एव पृच्छाम ?
(iv) के शृण्वन्तु ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) मुखम्
(ii) उदरम्
(iii) वयम्
(iv) सर्वे

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) उदरं किम् सूचयति ?
(ii) मुखं किम् सूचयति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन –
(i) उदरं सूचयति – भवतु, भवतु, कोलाहलं न कुर्वन्तु । वयं सर्वेमाधवं एवं पृच्छाम कः श्रेष्ठः ?
(ii) मुखं सूचयति – “भोः ! सर्वे शृण्वन्तु, माधव, मम कारणेन भोजनं करोति, भाषणं करोति, शिक्षकस्य प्रश्नस्य उत्तरं वदति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘सत्वर’ इत्यर्थे कः पर्यायः प्रयुक्तः ?
(क) झटिति
(ख) श्रेष्ठाः
(ग) करोति
(घ) भवतु
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

(ii) ‘दुर्बला:’ इत्यस्य पदस्य अत्र किं विलोमपदं प्रयुक्तः ?
(क) बला:
(ख) सबलाः
(ग) भवन्तः
(घ) कोलाहलं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) माधवः कुत्र स्वशरीरस्य अङ्गानि दृष्टवान् ?
उत्तराणि :
स्वप्ने

(ii) माधवः किं करोति ?
उत्तराणि :
विचारयति

(iii) के सबलाः भवन्ति ?
उत्तराणि :
भवन्तः

(iv) क: स्मितं कृत्वा कथयति ?
उत्तराणि :
कर्ण:

(v) क: अनुक्षणं वदति ?
उत्तराणि :
हस्त:

लघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) माधवः स्वप्ने किम् दृष्टवान् ?
उत्तराणि :
माधवः स्वप्ने स्वशरीरस्य अङ्गानि दृष्टावान्।

(ii) क: नेत्राभ्याम् पश्यति ?
उत्तराणि :
अहम् नेत्राभ्याम् पश्यम्

(iii) पादः कः वदति ?
उत्तराणि :
पाद: वदति – अहं श्रेष्ठः । मम कारणेन माधवः चलति ।

(iv) ‘सर्वे शृण्वन्तु’ कः सूचयति ?
उत्तराणि :
‘सर्वे शृण्वन्तु’ मुखम् सूचयति ।

Class 6 Sanskrit Chapter 14 MCQ माधवस्य प्रियम् अङ्गम्

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) कर्ण: स्मितं कृत्वा किम् कथयति ?
उत्तराणि :
कर्णः स्मितं कृत्वा कथयति – माधवः यदा मार्गे गच्छति तदा पृष्ठतः यानानां ध्वनिं यदि न शृणोति सावधान: च न भवति, तर्हि दुर्घटना भवेत् (माधवः मम कारणेन एव शिक्षकस्य उपदेशं श्रुत्वा ज्ञानं वर्धयति – सङ्गतिं श्रुत्वा आनन्दं च अनुभवति ।

(ii) नयनं किम् वदति ?
उत्तराणि :
नयनं वदति – यत् मां विना माधवः किमपि न दृष्टुम् शक्नोति ।

(iii) केन पाचनात् शक्तिं प्राप्नोति ?
उत्तराणि :
उदरेण पाचनात् शक्तिं प्राप्नोति ।

Class 6 Sanskrit MCQ

Class 6 Sanskrit Chapter 13 MCQ सङ्ख्यागणना ननु सरला

by

सङ्ख्यागणना ननु सरला Class 6 Sanskrit Chapter 13 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधेलिखितानाम् प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत्-

प्रश्न 1.
चन्द्रः कति अस्ति ?
(क) एकः
(ख) द्वे
(ग) त्रयः
(घ) चत्वारः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 2.
कार्तिकेय: कतिमुखदेवः अस्ति ?
(क) पञ्च
(ख) सप्त
(ग) षट्
(घ) अष्ट
उत्तराणि :
विकल्पं (ग) सही है।

प्रश्न 3.
शंकर: कति नयनमूर्तिः अस्ति ?
(क) त्रि
(ख) त्रीणि
(ग) त्रयः
(घ) त्रयाः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है ।

प्रश्न 4.
दिग्गजाः कीदृशाः सन्ति ?
(क) पराक्रम:
(ख) अतुलबला :
(ग) धैर्यवान्
(घ) गुणी
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

प्रश्न 5.
मम हस्ते कति अङ्गुलयः सन्ति?
(क) पञ्च
(ख) अष्ट
(ग) नव
(घ) दश
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 13 MCQ सङ्ख्यागणना ननु सरला

प्रश्न 6.
व्याकरणे कति पुरुषः सन्ति ?
(क) त्रयः
(ख) तिस्त्रः
(ग) त्रीणि
(घ) तिस्त्राः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 7.
ऋषयः कति सन्ति ?
(क) सप्त
(ख) षट्
(ग) अष्ट
(घ) नव
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 8.
ब्रह्म कति अस्ति ?
(क) एकः
(ख) एकम्
(ग) एकेन
(घ) एका
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

प्रश्न 9.
युगानि कानि सन्ति?
(क) चतुरः
(ख) चत्वारि
(ग) चतस्त्रः
(घ) चत्वारः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

प्रश्न 10.
रसाः कति सन्ति ?
(क) षट्
(ख) सप्त
(ग) पञ्च
(घ) अष्ट
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

अधोलिखितं श्लोकं मेलयत-

(क) (ख)
(i) एक: सूर्य: चन्द्रोप्येकः उपकृति शीला अतुलबलाः ।
(ii) लोकशङ्करस्त्रिनयनमूर्तिः सङ्ख्यागणना ननु सरला ।
(iii) पञ्चाङ्गुलयो मम कर कमले मानवकुलमप्येकम् ।
(iv) पूर्वाद्या दश दिश: प्रसिद्धाः नयाम्यहं तं प्रतिदिवसम् ।
(v) अष्ट दिग्ग्जा धरन्ति धरणीम् लोको विदधति गणनाम् ।

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) एक: सूर्य: चन्द्रोप्येकः मानव कुलमप्येकम्
(ii) लोकशङ्करस्त्रिनयनमूर्तिः नमाम्यहं तं प्रतिदिवसम् ।
(iii) पञ्चाङ्गुलयो मम कर कमले लोको विदधति गणनाम्
(iv) पूर्वाद्या दश दिश: प्रसिद्धाः सङ्ख्या गणना ननु सरला ।
(v) अष्ट दिग्ग्जा धरन्ति धरणीम् उपकृति शील अतुल बलाः ।

निम्नलिखितं सङ्ख्यां सङ्ख्यापदे लिखत-
(i) 34 – ___________
(ii) 47- ___________
(iii) 13 – ___________
(iv) 39 – ___________
(v) 19 – ___________
(vi) 30 – ___________
(vii) 22 – ___________
(viii) 25 – ___________
उत्तराणि :
(i) चतुस्त्रिंशत्
(ii) सप्तचत्वारिंशत्
(iii) त्रयोदश
(iv) नवत्रिंशत्
(v) नवदश:
(vi) त्रिंशत्
(vii) द्वाविंशति:
(viii) पञ्चविंशति

अधोलिखितानां शब्दानाम् अर्थानाम् मेलयत-

(क) (ख)
(i) दिश: कुर्वन्ति
(ii) करतालम् दिशा:
(iii) विदधति जीवे
(iv) पाति करतल ध्वनिः
(v) जीविनि रक्षति

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) दिश: दिशा:
(ii) करतालम् करतल ध्वनिः
(iii) विदधति कुर्वन्ति
(iv) पाति रक्षति
(v) जीविनि जीवे

Class 6 Sanskrit Chapter 13 MCQ सङ्ख्यागणना ननु सरला

निर्देशानुसारं उत्तरत-

(i) गृहस्य दश दिशा: ?
(iii) नवग्रहाः ?
(v) चत्वारि युगानि ?
(iv) द्वे अयने
उत्तराणि :
(i) दश दिशा :- (पूर्वदिशा, पश्चिम, उत्तर, दक्षिण, आग्नेयकोण, नैर्ऋत्यकोण, वायव्यकोण:, ईशानकोण:. ऊर्ध्वम्, अधः)
(ii) अष्टदिक्पालाः- (इन्द्रः, अग्निः, यमः, निर्ऋतिः, वरुणः, वायुः, कुबेर:, ईशान 🙂
(iii) नवग्रहा :- (सूर्य, चन्द्र:, मङ्गलः, बुधः, गुरुः शुक्रः, शनि:, राहुः, केतु:)
(iv) द्वे अयने- (उत्तरायणम्, दक्षिणायनम्)
(v) चत्वारि युगानि – कृतयुगम्, त्रेतायुगम्, द्वापरयुगम्, कलियुगम्

अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

प्रहेलिका 1-
सप्त वासरा: सप्ताहे ननु
स्वराः सुमधुराः सप्त ।
ऊर्ध्वमधस्तात् लोकाः सप्त
ख्याता ऋषयः सप्त । ।

(I) एकपटेन उत्तरत-
(i) के सप्त ख्याता ?
(ii) सप्ताहे कति वासरा: भवन्ति ?
(iii) स्वराः कीदृशाः भवन्ति ?
(iv) ऋषय: कति भवन्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) ऋषयः
(ii) सप्त
(iii) सुमधुराः
(iv) सप्त

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) सप्त लोकाः कुत्र सन्ति ?
(ii) सप्त ऋषीणाम् नामानि लिखत ।
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) सप्त लोकाः ऊर्ध्वमधस्तात् च सन्ति ।
(ii) सप्तऋषीणाम् नामानि (मरीचि : अत्रि : अङ्गिराः, पुलस्त्यः पुलहः, क्रतु:, वसिष्ठः)

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) सप्ताहे पदे का विभक्ति ?
(क) प्रथमा
(ख) द्वितीया
(ग) सप्तमी
(घ) चतुर्थी
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

(ii) ‘खलु’ इत्यस्य अर्थे कः पर्यायः प्रयुक्तः ?
(क) स्वराः
(ख) लोका:
(ग) ननु
(घ) अधः
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

प्रहेलिका 2-
अष्ट दिग्गजा धरन्ति धरणीम्
उपकृतिशीला अतुलबलाः ।
नवग्रहा ननु विपुले गगने
चरन्ति सततं नियततया । ।

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) विपुले गगने के चरन्ति ?
(ii) अष्ट दिग्गजा काम् धरन्ति ?
(iii) उपकृतिशीला के सन्ति ?
(iv) ग्रहाः कति सन्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) नवग्रहाः
(iii) अष्टदिग्गजाः
(ii) धरणीम्
(iv) नव

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) दिग्गजाः कीदृशाः सन्ति ?
(ii) नवग्रहाणाम् नामानि लिखत-
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) दिग्गजाः उपकृतिशीलः अतुलबलाः सन्ति ।
(ii) नवग्रहाणाम् नामानि – सूर्य:, चन्द्रः, मङ्गलः, बुधः, गुरुः, शुक्रः, शनि, राहु, केतु च ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘अतुल्यशक्ति सम्पन्नाः’ इत्यस्य अर्थे कः पर्यायः प्रयुक्तः ?
(क) उपकृति
(ख) शीला
(ग) उपकृति शीला
(घ) अतुलबलाः
उत्तराणि :
विकल्प (घ) सही है ।

(ii) ‘चरन्ति’ पदे कः धातु प्रयुक्तः ?
(क) चर्
(ख) आचर्
(ग) चरण
(घ) चरन्
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है ।

Class 6 Sanskrit Chapter 13 MCQ सङ्ख्यागणना ननु सरला

अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) त्वम् प्रतिदिनम् कं नमसि ?
उत्तराणि :
शंकरम्

(ii) करकमले कति अङ्गुलयः भवन्ति ?
उत्तराणि :
पञ्च

(iii) सप्ताहे सप्त के भवन्ति ?
उत्तराणि :
वासरा:

(iv) कति दिश: प्रसिद्धः सन्ति ?
उत्तराणि :
दश

(v) क: अपि एक : ?
उत्तराणि :
चन्द्रः

लघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) जगत: सृष्टायाः कतिमुखाः सन्ति ?
उत्तराणि :
जगतः सृष्टायाः चतुर्मुखाः सन्ति ।

(ii) सुरसेनानीः कतिमुखदेवः ?
उत्तराणि :
सुरसेनानीः षण्मुखदेवः ।

(iii) एकस्मिन् वर्षे कति मासाः भवन्ति ?
उत्तराणि :
एकस्मिन् वर्षे द्वादशः मासाः भवन्ति।

(iv) मानव कुलम् अपि कति ?
उत्तराणि :
मानवकुलम् अपि एकम् ।

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) वयम् कीदृशं गायाम ?
उत्तराणि :
वयम् अमितामोदं गायाम ।

(ii) अयं चतुर्मुखः जगतः स्त्रष्टा किम् ?
उत्तराणि :
अयं चतुर्मुखः जगतः स्त्रष्टा तेन हि सृष्टं जीवकुलम् ।

(iii) सकले जीविनि कति नयने सर्वो दृष्टम् प्रभवति ?
उत्तराणि :
सकले जीविनि द्वे नयने सर्वो दृष्टम् प्रभवति ।

Class 6 Sanskrit MCQ

Class 6 Sanskrit Chapter 12 MCQ आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः

by

आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः Class 6 Sanskrit Chapter 12 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि विकल्पेभ्यः चित्वा लिखत-

प्रश्न 1.
कः एव मनुष्यस्य मित्रम् अस्ति ?
(क) आलस्यं
(ख) परिश्रमः
(ग) स्वाध्याय:
(घ) क्रीडतः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 2.
प्रभूतं धनं कः प्राप्नोति ?
(क) भिक्षुकः
(ख) धनिकः
(ग) दरिद्रः
(घ) सविनयः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 3.
” त्वं मह्यम् तव पादौयच्छ” कः वदति ?
(क) धनिकः
(ख) भिक्षुकः
(ग) साधुः
(घ) मनुष्यः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 4.
काभ्यां बिना अहं कमं भिक्षां स्वीकरोमि ?
(क) पादाभ्याम्
(ग) हस्तौ
(ख) हस्ताभ्यां
(घ) पादो
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 5.
धनिकः पञ्चसहस्त्रं रूप्यकाणि भिक्षुकं कस्य कृते दातुम् कथयति ?
(क) हस्त:
(ख) हस्तौ
(ग) पादौ
(घ) एकपादं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 12 MCQ आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः

प्रश्न 6.
सौभाग्येन एवं वयम् किम् प्राप्तवन्तः ?
(क) वस्तूनि
(ख) मानवजन्म
(ग) उद्यमं
(घ) सफलतां
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 7.
केन समानः बन्धु अपि नास्ति ?
(क) आलस्येन
(ख) परिश्रमेण
(ग) उद्यमं
(घ) सिद्धं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

प्रश्न 8.
सफलतार्थं किम् करणीयं ?
(क) प्रयत्नं
(ख) कार्यं
(ग) धनं
(घ) परिश्रमं
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 9.
कुत्र कश्चन भिक्षुकः आसीत् ?
(क) ग्रामे
(ख) नगरे
(ग) राज्ये
(घ) मण्डले
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 10.
अन्ते सगौरवं जीवनयापनं कः अकरोत् ?
(क) धनिकः
(ख) भिक्षुकः
(ग) पण्डितं
(घ) मनुष्यः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

मञ्जूषायाः पदानि चित्वा रिक्त स्थानानि पूरयत-

दानं, निराकृतवान्, भिक्षाटनं, रिपुः, दुर्बलं

(क) किमर्थं त्वम् आत्मानं _____ मन्यसे ?
(ख) कृपया _____ करोतु ।
(ग) किन्तु भिक्षुकः _____ ।
(घ) भिक्षुकः _____ त्यक्त्वा परिश्रमेण जीवनयापनं अकरोत् ।
(ड़) आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थोमहान्
उत्तराणि :
(क) दुर्बलं,
(ख) दानं,
(ग) निराकृतवान्,
(घ) भिक्षाटनं,
(ङ) रिपुः ।

अधोलिखितानां शब्दानाम् मेलनं क्रियताम्

(क) (ख)
(i) त्यक्त्वा दुःखितः न भवति
(ii) नावसीदति त्यागं कृत्वा
(iii) निराकृतवान् अत्यधिकम्
(iv) अतीव नस्वीकृतवान्
(v) दृढ़काय: दृढ़शरीर :

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) त्यक्त्वा त्यागं कृत्वा
(ii) नावसीदति दुःखितः न भवति
(iii) निराकृतवान् नस्वीकृतवान्
(iv) अतीव अत्यधिकम्
(v) दृढ़काय: दृढ़शरीर:/हृददेहः

रेखांकितपदानां प्रश्न निर्माणं क्रियताम्-

(i) अहं प्रभूतं धनम् इच्छामि ।
(ii) सः विनयम् उक्तवान् ।
(iii) अहं तुभ्यं सहस्त्रं रूप्यकाणि यच्छामि ।
(iv) धनिकः भिक्षुकस्य अनेकानि शरीर अङ्गनि क्रेतुम् इष्टवान् ।
(v) भिक्षुकः उन्नतः दृढकाय: च युवकः आसीत् ।
उत्तराणि :
(i) त्वं किम् इच्छसि ?
(ii) सः कथम् उक्तवान् ?
(iii) त्वम् मह्यम् कति रूप्यकाणि यच्छसि ?
(iv) धनिकः भिक्षुकस्य अनेकानि कानि क्रेतुम् इष्टवान् ?
(v) भिक्षुकः कीदृश: युवकः आसीत् ?

उदाहरणानुसारं अधोलिखितानां पदानां द्वितीया विभक्तेः रूपाणि लिखन्तु ।

यथा- युवक: – युवकम् भिक्षा- भिक्षाम् नदी – नदीम् धनम् – धनम्
(i) आसन्दः- _____ पूजा  -_____ लेखनी -_____ नगरम् -_____
(ii) धनिकौ – _____ कविते -_____ जननी – _____ पुष्पे – _____
(iii) पादा: – _____ नासिका – _____ कर्तरी – _____ पुष्पाणि – _____
(iv) |गोलदीपौ – _____ पत्रिका: – _____ अङ्गकन्यो – _____ पुस्तकानि – _____
(v) हस्तः – _____ पेटिका – _____ सम्मार्जन्यः – _____ वन्यनि- _____
(vi) अहम् – _____ यूयम् – _____ द्रोणी – _____ त्वम् – _____
(vii) युवाम् – _____ आवाम् – _____ भगिनी – _____ सः – _____

उत्तराणि :

यथा- युवक: – युवकम् भिक्षा- भिक्षाम् नदी – नदीम् धनम् – धनम्
(i) आसन्दः- _____ पूजा – पूजाम् | लेखनी—लेखनीम् नगरम्-नगरम्
(ii) धनिकौ – _____ कविते – कविते जननी— जननीम् पुष्पे—पुष्पे
(iii) पादा: – _____ नासिका-नासिकाम् कर्तरी—कर्तरीम् पुष्पाणि-पुष्पाणि
(iv) |गोलदीपौ – _____ पत्रिका :-पत्रिकाम् अङ्गकन्यो—अङ्कनी पुस्तकानि—पुस्तकानि
(v) हस्तः – _____ पेटिका-पेटिकाम् सम्मार्जन्य:-संमार्जनी वन्यनि—वचनि
(vi) अहम् – _____ यूयम्-त्वां द्रोणी—द्रोणीम् त्वम् -त्वाम्
(vii) युवाम् – _____ आवाम्- माम् भगिनी — भगिनीम् स:-तम्

Class 6 Sanskrit Chapter 12 MCQ आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः

अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत्-

1. एकस्मिन् विशाले ग्रामे कश्चन भिक्षुकः आसीत् । यद्यपि सः उन्नतः दृढ़कायः च युवकः आसीत् तथापि सः भिक्षाटनं करोति स्म । भर्णे यः कोऽपि मिलति तं सः कथयति – “कृपया भिक्षां यच्छतु । दरिद्राय दानं करोतु । पुण्यं प्राप्नोतु ।” इति ! केचन जनाः तस्यै धनं यच्छन्ति । केचन च तर्जयन्ति।
I. एकपदेन उत्तरत-
(i) विशाले ग्रामे कश्चन कः आसीत् ?
(ii) सः किम् करोति स्म ?
(iii) कस्मै दानं करोतु ?
(iv) के तस्मै धनं यच्छन्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) भिक्षुकः
(iii) दरिद्राय
(ii) भिक्षाटनं
(iv) जना:

II. पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) मार्गे यः मिलति तं सः किम् कथयति ?
(ii) सः कीदृशः आसीत् ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) मार्गे यः कोऽपि मिलति तं सः कथयति – “कृपया भिक्षां यच्छतु दरिद्राय दानं करोतु पुण्यं प्राप्येतु । ”
(ii) सः उन्नतः दृढ़कायः च युवकः आसीत् ।

III. विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘आसीत् ‘ पदे कः लकारः प्रयुक्तः ?
(क) लट्लकार
(ख) लोट्लकार
(ग) लृट्लकार
(घ) लङ्लकार
उत्तराणि :
विकल्प (घ) सही है।

(ii) ‘भिक्षार्थं भ्रमणम्’ इत्यर्थे अत्र कः पर्यायः प्रयुक्तः-
(क) भिक्षाटनं
(ख) भिक्षां
(ग) भिक्षा
(घ) भिक्षायाः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 2.
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्यो महान् रिपुः ।
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति ॥
I. एकपदेन उत्तरत-
(i) आलस्यं कुत्र स्थितः अस्ति ?
(ii) मनुष्याणां आलस्यं किम् अस्ति ?
(iii) केन समः बन्धुः नास्ति ?
(iv) जन: किम् कृत्वा दुःखं आप्नोति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) शरीरे
(iii) उद्यमेन
(ii) रिपुः
(iv) परिश्रमं

II. पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) कस्य कारणात् कार्यं न सिध्यति ?
(ii) केषां शरीरस्यो महान् रिपुः आलस्यं अस्ति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) आलस्यस्य कारणात् कार्यं न सिध्यति ।
(ii) मनुष्याणाम् शरीरस्थो महान् रिपुः आलस्यं अस्ति ।

III. विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘नास्त्युद्यमसमो’ पदे सन्धिच्छेदं कुरु ?
(क) नास्त्य + उद्यम + समः
(ख) न + अस्ति + उद्यमसमो
(ग) नास्त्यु + उद्यमसमो
(घ) नास्त्युद्यम + समो
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

(ii) ‘दुःखितः न भवति’ इत्यर्थे अत्र कः पर्यायः प्रयुक्तः ?
(क) अवसीदति
(ख) नावसीदति
(ग) सीदति
(घ) दुःखं न प्राप्नोति
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 12 MCQ आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः

अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) ‘अहं तुभ्यं सहस्त्रं रुप्यकाणि यच्छामि’ कः वदति ?
उत्तराणि :
धनिकः

(ii) प्रभूतं धनं कः इच्छति ?
उत्तराणि :
धनिकम्

(iii) ‘अहम् अतीव दरिद्रः अस्मि’ कं वदति ?
उत्तराणि :
भिक्षुकः

(iv) भिक्षुकः कुत्र चिन्तयति ?
उत्तराणि :
भिक्षुकः

(v) ‘अहो मम भाग्यम्’ कः कथयति ?
उत्तराणि :
मनसि

लघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) क: निराकृतवान् ?
उत्तराणि:
भिक्षुकः निराकृतवान्।

(ii) कभ्यां बिना अहं कथं भिक्षां स्वीकरोमि ?
उत्तराणि:
हस्ताभ्यां बिना अहं कथम् भिक्षां स्वीकरोमि ।

(iii) कस्य भिक्षां प्राप्य भिक्षुकः कीदृशं जीवनयापनं आरब्धवान् ?
उत्तराणि:
धनिकस्य भिक्षां प्राप्यभिक्षुकः सगौरवम् जीवनयापनं आरब्धवान्।

(iv) इत: गच्छ, कीदृशं भवतु ?
उत्तराणि
इतः गच्छ, शुभं भवतु ।

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) धनिकः भिक्षुकं सहस्त्रं रुप्यकाणि दत्वा किम् याचति ?
उत्तराणि :
धनिकः भिक्षुकं सहस्त्रं रुप्यकाणि दत्वा तस्य पादौ याचति ?

(ii) ‘महयम् तब हस्तौ यच्छ’ अस्य कृते धनिकः कति रूप्यकाणि यच्छति ?
उत्तराणि :
‘मह्यम् तब हस्तौ यच्छ’ अस्य कृते धनिकः पञ्चसहस्त्र रूप्यकाणि यच्छति ।

(iii) धनिकः भिक्षुकस्य शरीरङ्गानि कै: रूप्यकै: क्रेतुम् इच्छति ?
उत्तराणि :
धनिक: भिक्षुकाय शरीरङ्गानि सहस्त्राधिकैः रूप्यकै: क्रेतुम् इच्छति ।

Class 6 Sanskrit MCQ

Class 6 Sanskrit Chapter 11 MCQ पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि

by

पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि Class 6 Sanskrit Chapter 11 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि दीयताम्-

प्रश्न 1.
सुभाषितानि अस्माकं कृते उत्तमकार्यार्थं काम् यच्छन्ति ?
(क) प्रेरणां
(ख) उपदिशानां
(ग) उपदेशं
(घ) आज्ञां
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है ।

प्रश्न 2.
कैः पाषाणखण्डेषु रत्नसंज्ञा विधीयते ?
(क) विमूढाः
(ख) मूर्खे:
(ग) असमान्यैः
(घ) बुद्धैः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 3.
आयुर्विद्यायशबलम् के के बर्धन्ते ?
(क) अभिवादनशीलस्य
(ख) वृद्धोपसेविनः
(ग) चत्वारि
(घ) ‘क’, ‘ख’ उभौ
उत्तराणि :
विकल्प (घ) सही है।

प्रश्न 4.
केन कार्याणि सिध्यन्ति ?
(क) उद्यम:
(ख) उद्यमेन
(ग) उद्यमाय
(घ) उद्यमात्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 5.
पात्रत्वाद् किम् प्राप्नोति ?
(क) विनयं
(ख) धनम्
(ग) धर्मम्
(घ) सुखम्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

Class 6 Sanskrit Chapter 11 MCQ पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि

प्रश्न 6.
स्वर्गादपि का गरीयसी ?
(क) जननी
(ख) जन्मभूमिः
(ग) लङ्का
(घ) ‘क’, ‘ख’ उभौ
उत्तराणि :
विकल्प (घ) सही है।

प्रश्न 7.
धनात् किम् आप्नोति ?
(क) सुखम्
(ख) धर्मम्
(ग) पात्रतां
(घ) विनयं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 8.
पुस्तकस्था विद्या समागते अवसरे कीदृशं न भवति ?
(क) सहायकं
(ख) असहासकं
(ग) हानि:
(घ) लाभ:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 9.
यः जनः परिश्रमं करोति, तस्य कोर्ये कः सहायतां करोति ?
(क) मित्रम्
(ख) परमेश्वर :
(ग) बुद्धिः
(घ) पराक्रमः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 10.
लङ्कायां निवासः मह्यम् न रोचते कः कथयति ?
(क) लक्ष्मणः
(ख) श्रीरामः
(ग) रावणः
(घ) मेघनाथ :
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

अधोलिखितस्य श्लोकस्य अन्वयं लिखत-

श्लोक :- विद्या ददाति विनयं विनयाद् याति पात्रताम् ।
पात्रत्वाद् धनम् आप्नोति धनाद् धर्मम् ततः सुखम् ।।
उत्तराणि :
अन्वयः – विद्या विनयं ददाति, (जनः) विनयात पात्रताम् याति, पात्रत्वात् धनम् आप्नोति, धनात् धर्मम् ततः सुखम् (च आप्नोति)

अधोलिखितेषु श्लोकेषु रिक्तस्थान पूर्ति क्रियताम् ।

(क) अपि स्वर्णमयी लङ्का न ________ ।
जननी ________॥
उत्तराणि :
अपि स्वर्णमयी लङ्का न मे लक्ष्मण रोचते ।
जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी ॥

(ख) उद्यमः साहस: धैर्य ________ ।
षडेते यत्र वर्तन्ते ________ ॥
उत्तराणि :
उद्यमः साहस : धैर्यं बुद्धिः शक्तिः पराक्रमः ।
षडेते यत्र वर्तन्ते तत्र देवः सहायकृत् ॥

(ग) पुस्तकस्थाः तु या ________ धनम् ।
कार्यकाले समुत्पन्ने ________ तद् धनम्॥
उत्तराणि :
पुस्तकस्था: तु या विद्या परहस्तगतं धनम् ।
कार्यकाले समुत्पन्ने न सा विद्या न तद् धनम्॥

Class 6 Sanskrit Chapter 11 MCQ पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि

शब्दानाम् अर्थानाम् मेलनं कुरू-

(क) (ख)
(i) वसुधा योग्यताम्
(ii) पात्रताम् धरित्री
(iii) गरीयसी अन्येषां हस्तेषु
(iv) परहस्तेषु संकुचित हृदयानाम्
(v) लघुचेतसाम् ज्येष्ठा

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) वसुधा धरित्री
(ii) पात्रताम् योग्यताम्
(iii) गरीयसी ज्येष्ठा
(iv) परहस्तेषु अन्येषां हस्तेषु
(v) लघुचेतसाम् संकुचित हृदयानाम्

अधोलिखितानाम् शब्दानाम् लिङ् पृथक् क्रियताम्-

स्फोरक पत्राणि, सुभाषितानि, एतानि, मूर्खजनाः, पाषाण खण्डान्, रत्न संज्ञा, विनयं धनम्, स्वर्गाद्, जननी, विद्या, बुद्धिः
उत्तराणि :

पुल्लिंग स्त्रीलिंग नपुंसकलिंङ्
(i) मूर्खजना: जननी स्फोरक पत्राणि
(ii) पाषण खण्डान् विद्या सुभाषितानि
(iii) ………. बुद्धिः स्वर्गाद्
(iv) ………. रत्नसंज्ञा धनम्
(v) ………. ………. विनयं
(vi) ……… ………. एतानि

अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि दीयताम्-

1. अयं निजः परोवेति गणना लघुचेतसाम् ।
उदार चरितानां तु वसुधैव कुटुम्बकम् ॥
उद्यमेन हि सिद्धयन्ति कार्याणि न मनोरथेः ।
न हि सुप्तस्य सिंहस्य प्रविशन्ति मुखे मृगाः ॥

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) निजस्य परस्य च गणना किम् करोति ?
(ii) केषां वसुधैव कुटुम्बकम् ?
(iii) मृगाः कस्य मुखे न प्रविशन्ति ?
(iv) कार्याणि न कै: ?
उत्तराणि :
(i) लघुचेतसाम्
(ii) उदारचरितानाम्
(iii) सिंहस्य
(iv) मनोरथैः

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) कार्यस्य सिद्ध्यर्थं किम् तु आवश्यकः एव ?
(ii) कार्याणि केन सिद्धयन्ति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) कार्यस्य सिंद्ध्यर्यं परिश्रमः तु आवश्यकः एव ।
(ii) कार्याणि उद्यमेन सिद्धयन्ति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘वसुधैव’ पदे सन्धिच्छेदं कुरु ?
(क) वसुध + एव
(ग) वसु + धैव
(ख) वसुधा + एव
(घ) वसुध + व
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

(ii) ‘प्रविशन्ति’ पदे कः उपसर्गः प्रयुक्तः ?
(क) प्र
(ख) विश्
(ग) वि
(घ) श्
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 11 MCQ पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि

अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

1. पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि जलमन्नं सुभाषितम् ।
मूढ़े पाषाणखण्डेषु रत्नसंज्ञा विधीयते ॥
अभिवादनशीलस्य नित्यं वृद्धोपसेविनः ।
चत्वारि तस्य वर्धन्ते आयुर्विद्यायशो बलम् ॥

(I) एकपदेन उत्तरत.
(i) जलमन्नं सुभाषितम् कति रत्नानि ?
(ii) मूढ़े केषु रत्नसंज्ञा विधीयते ?
(iii) अभिवादनशीलस्य कति ( वस्तूनि ) वर्धन्ते ?
(iv) त्रीणि रत्नानि कुत्र सन्ति ?
उत्तराणि :
(i) त्रीणि
(iii) चत्वारि
(ii) पाषाणखण्डेषु
(iv) पृथिव्यां

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) आयुर्विद्या यशो बलम् कस्य वर्धन्ते ?
(ii) मूदै: पाषाणखण्डेषु का विधीयते ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) अभिवादनशीलस्य नित्यं वृद्धोपसेविनः आयुर्विद्यायशोबलम् चत्वारि वर्धन्ते ।
(ii) मूढैः पाषाणखण्डेषु रत्नंसंज्ञा विधीयते ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘पृथिव्यां ‘ पदे का विभक्ति प्रयुक्ता ?
(क) षष्ठी
(ख) सप्तमी
(ग) पंचमी
(घ) चतुर्थी
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

(ii) ‘सुभाषितम् ‘ पदे कः उपसर्गः प्रयुक्तः ?
(क) सु
(ख) भ
(ग) ष्
(घ) त्
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) सुभाषितानि कीदृशानि भवन्ति ?
उत्तराणि :
सुन्दरवचनानि

(ii) स्फोरकपत्राणि कुत्र स्थापयतु ?
उत्तराणि :
भित्रौ

(iii) पृथिव्यां कति रत्नानि सन्ति ?
उत्तराणि :
त्रीणि

(iv) कार्याणि कै: न सिद्धयन्ति ?
उत्तराणि :
मनोरथैः

(v) क: सरलतया धनम् अर्जयति ?
उत्तराणि :
योग्यजन :

लघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) ‘स्वर्णमयी लङ्का अपि न मे रोचते’ कः कम् कथयति ?
उत्तराणि :
श्री रामः लक्ष्मण कथयति – हे लक्ष्मण ! स्वर्णमयी लङ्का अपि न मे रोचते ।

(ii) कस्मात् धनम् आप्नोति ?
उत्तराणि :
पात्रत्वात् धनम् आप्नोति ।

(iii) कथम् सिंहस्य मुखे मृगाः न प्रविशन्ति ?
उत्तराणि :
सुप्तस्य सिंहस्य मुखे मृगाः न प्रविशन्ति ।

(iv) एषः स्वजन: एषः च परः जनः केजां जनानां भावः भवति ?
उत्तराणि :
एषः स्वजनः एषः च परः जनः संकुचित भावयुक्तनां जनानां भवति ।

Class 6 Sanskrit Chapter 11 MCQ पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) परमेश्वरः कस्य कार्ये सहायतां करोति ?
उत्तराणि :
यत्र उद्यमः साहसः धैर्यं, बुद्धि:, शक्तिः, पराक्रमः, च एते षड्गुणाः वर्तन्ते तत्र परमेश्वरः तस्य कार्ये सहायतां करोति ।

(ii) आयुर्विद्यायशोबलम् कस्य वर्धन्ते ?
उत्तराणि :
अभिवादन शीलस्य नित्यं वृद्धोपसेविनः चत्वारि तस्य वर्धन्ते आयुर्विद्यायशो बलम् ।

(iii) पुस्तक स्था विद्या पर हस्तगतं धनं उभौ कीदृशानि भवन्ति ?
उत्तराणि :
पुस्तकस्था विद्या परहस्तगतं धनं उभौ कार्यकाले समुत्पन्ने यति न सा विद्या न च तद् धनम् स्वस्य उपयोगाय भवति ।

Class 6 Sanskrit MCQ

Class 6 Sanskrit Chapter 10 MCQ त्वम् आपणं गच्छ

by

त्वम् आपणं गच्छ Class 6 Sanskrit Chapter 10 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधोलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि दीयताम्-

प्रश्न 1.
मार्गे केषाम् गतिं पश्यतु ?
(क) यानानां
(ख) वस्तूनां
(ग) स्यूतानां
(घ) धनानाम्
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है ।

प्रश्न 2.
तव तातः कार्यालयात् कदा आगमिष्यति ?
(क) शीघ्रेण
(ख) विलम्बेन
(ग) गत्या
(घ) सायं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 3.
राकेशः किम इच्छति ?
(क) चाकलेहम्
(ख) मिष्ठान्नम्
(ग) धनम्
(घ) लेखनी
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 4.
अधिकं चाकलेह खादनं स्वास्थ्याय कीदृशं भवति ?
(क) लाभकरं
(ख) हानिकरं
(ग) सम्यक्
(घ) औसत:
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

प्रश्न 5.
एककिलोमितानि के के वस्तूनि ?
(क) गुड़:
(ख) शर्करा
(ग) द्विदलम्
(घ) उपयुक्तं सर्वाणि
उत्तराणि :
विकल्प (घ) सही है।

प्रश्न 6.
नवत्यधिकानि चत्वारि शतानि रूप्यकाणि संख्यायाम् लिखतु ?
(क) 480
(ख) 490
(ग) 470
(घ) 465
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 10 MCQ त्वम् आपणं गच्छ

प्रश्न 7.
लेखन्याः मूल्यं कति रूप्यकाणि अस्ति?
(क) विंशतिः
(ख) नवविंशतिः
(ग) त्रिविंशतिः
(घ) पञ्चविंशति:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 8.
स्यूते कानि स्थापितम् अस्ति ?
(क) सर्वाणि वस्तूनि
(ग) चाकलेहम्
(ख) लेखनी
(घ) सर्षण:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है ।

प्रश्न 9.
कति रूप्यकाणि अवशिष्टानि ?
(क) दश
(ख) एकादश
(ग) द्वादश
(घ) त्रयोदश
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 10.
‘पुनरपि आगच्छतु’, कः कथयति ?
(क) राकेशः
(ख) आपणिकः
(ग) अम्बा
(घ) आप्पणं
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

अधोलिखितं संवादं पठित्वा लोट्लकारस्य क्रियापदानि चित्वा लिखन्तु ।

अम्बा – राकेश ! कुत्र असि ? अत्र आगच्छ ?
राकेश – आम् अम्ब! कथय किं कार्यं करवाणि ?
अम्बा – अद्य तव तातः कार्यालयात् बिलम्बेन आगमिष्यति । त्वम आपणं गच्छ। वस्तूनि आनय । वस्तूनां नामावली अपि अत्र अस्ति ।
राकेश – अस्तु । स्यूतं ददातु। वस्तूनां नामवलीम् अहं स्वीकारोमि ।
अम्बा – अम्बा – स्वीकुरु । धनम् अपि नय ।
राकेशः – अम्ब ! इतोऽति खलु वत्स। जानातु अधिकं चाकलेह खादनं स्वास्थ्याय हानिकरं भवति ।
उत्तराणि :
आगच्छ, कथय, करवाणि, गच्छ, आनय, ददातु, नय, जानातु ।

शब्दानाम् अर्थानां मेलयत-

(क) (ख)
(i) नय गमनम्
(ii) मुद्रः गृहाण
(iii) अवशिष्टम् आपण-वीथिम्
(iv) विपणिम् मूँग
(v) गतिम् शेषभागः

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) नय गृहाण
(ii) मुद्रः मँग
(iii) अवशिष्टम् शेषभागः
(iv) विपणिम् आपण-वीथिम्
(v) गतिम् गमनम्

Class 6 Sanskrit Chapter 10 MCQ त्वम् आपणं गच्छ

लोट्लकारै: रिक्तस्थानानि पूरयत-

(i) नयतु – __________ – __________
(ii) करवाणि – __________ – __________
(iii) खादतु – __________ – __________
(iv) गच्छ – __________ – __________
(v) पश्यतु – __________ – __________
उत्तराणि :
(i) नयतु -नयताम् – नयन्तु
(ii) करवाणि – करवाव – करवाम
(iii) खादतु – खादताम् – खादन्तु
(iv) गच्छ – गच्छतम् – गच्छत
(v) पश्यतु – पश्यताम् – पश्यन्तु

अधोलिखितानां वाक्यानाम् प्रश्ननिर्माणं क्रियताम्-

(i) अहं गच्छामि ।
(ii) मार्गे यानानां गति पश्यतु ।
(iii) चाकलेहस्य दश रूप्यकाणि अस्ति ।
(iv) स्यूतं ददातुं ।
(v) चत्वारि शतानि षष्टिं (460) रूप्यकाणि ददातु।
उत्तराणि :
(i) कः गच्छति ?
(ii) कुज यानानां गति पश्यतु ?
(iii) चाकलेहस्य कति रूप्यकाणि अस्ति ?
(iv) किम् ददातु ?
(v) कति रूप्यकाणि यच्छानि ?

1. अधोलिखितं संवादं पठित्वा प्रशनानाम् उत्तराणि दीयताम्-

राकेश – एक चाकलेहम् एकां लेखनीं च ददातु। तस्य मूल्यम अपि योजयतु ।
आपणिकः – अस्तु! लेखन्याः विंशतिं: रूप्यकाणि चाकलेहस्य दश रूप्यकाणि च योजयामि । आहत्य नवत्यधिकानि चत्वारि शतानि (490) रूप्यकाणि ददातु ।
राकेशः – आम् । पञ्चशतानि (500) रूप्यकाणि सन्ति । स्वीकरोतु, अवशिष्टं च ददातु।
आपणिकः – सर्व स्यूते स्थापितम् अस्ति । दश (10) रूप्यकाणि अवशिष्टानि, स्वीकरोतु ।
राकेश – अस्तु! धन्यवादः ।
आपणिकः – पुनरपि आगच्छतु ।

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) एकां काम् ददातु ?
(ii) कस्य मूल्यं अपि योजयतु ?
(iii) सर्वं कुत्र स्थापितम् अस्ति ?
(iv) धन्यवादः कः कथयति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) लेखनीम्
(iii) स्यूते
(ii) लेखन्याः
(iv) राकेश:

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) आपणिकः लेखन्याः चाकलेहस्य च कति रूप्यकाणि योजयति ?
(ii) राकेश: आपणिकाय कति रूप्याकाणि ददाति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) आपणिकः लेखन्याः विशतिं रूप्यकाणि चाकलेहस्य दश रूप्यकाणि च योजयति ।
(ii) राकेश: आपणिकाय पञ्च शतानि रूप्यकाणि ददाति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-

(i) ‘पुनरपि ‘ पदे सन्धिच्छेदं कुरु ।
(क) पुन: + अपि
(ख) पुनर् + पि
(ग) पुनर् + अपि
(घ) पुन + रपि
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

(ii) ‘अवशिष्टानि ‘ पदे कः उपसर्गः प्रयुक्तः ?
(क) अ
(ख) अव
(ग) श
(घ) ष्ट
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 10 MCQ त्वम् आपणं गच्छ

2. अधोलिखितं संवादं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-
राकेश – महोदय ! कृपया एतां नामावली पश्यतु, वस्तुति च ददातु।
आपणिकः – पश्यामि ।
मुद्रः अर्धकिलोमितः, गुडः एककिलोमितः, शर्करा – एक किलो मिता, सर्पप:- पाँच किलोमितः द्विदलम् एक किलोमितम् । सर्व सिद्धम अस्ति । स्यूतं ददातु तत्र स्थापयामि ।
राकेशः – अस्तु, काति रूप्यकाणि यच्छानि ।
आपणिकः – चत्वारि शतानि पष्टिं (460) च रूप्यकाणि ददातु।
राकेश – महोदय ! नीलवर्णा लेखनी अस्ति किम् ?
आपणिकः – आम् अस्ति ।

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) कृपया एतां काम् पश्यतु ?
(ii) मुद्रः कति किलोमित: ?
(iii) लेखन्याः कीदृशा वर्णा अस्ति ?
(iv) का एक किलोमिता ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) नामावलीम्
(iii) नीलवर्णा
(ii) अर्द्धकिलोमित:
(iv) शर्करा:

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) आपणिक राकेशं कति रूप्यकाणि याचति ?
(ii) सर्षपः द्विदलम् कति-कति किलोमितम् स्तः ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन –
(i) राकेश : आपणिकः राकेशं चत्वारिशतानि षष्टिं रुप्यकाणि याचति ।
(ii) सर्षपः पादकिलोमित: द्विदलम् एककिलोमितम् च स्तः ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘यच्छानि ‘ पदे कः पुरुषः ?
(क) प्रथमपुरुष
(ख) मध्यमपुरुष
(ग) उत्तमपुरुष
(घ) नास्ति
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

(ii) ‘स्थापयामि’ पदे कः मूल धातुः ?
(क) स्था
(ख) तिष्ठ्
(ग) स्थ
(घ) स्थाप्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) कति रूप्यकाणि यच्छानि ?
उत्तराणि :
चत्वारि शतानि षष्टिं

(ii) ‘अवशिष्टं ददातु’ कः कथयति ?
उत्तराणि :
राकेश:

(iii) ‘अनन्तरं सावधानं पारं गच्छतु’ का कथयति ?
उत्तराणि :
अम्बा

(iv) वस्तूनां नामावलीम् कः स्वीकरोति ?
उत्तराणि :
राकेश:

(v) क: आपणं गच्छ?
उत्तराणि :
त्वम् (राकेश:)

लघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) त्वम् आपणं गत्वा कानि आनय ?
उत्तराणि :
त्वम् आपणं गत्वा वस्तूनि आनय ।

(ii) ‘धनम् अपि नय’ अम्बा कं कथयति ?
उत्तराणि :
‘धनम् अपि नय’ अम्बा राकेशं कथयति ?

(iii) विलम्बेन कः आगयिष्यति ?
उत्तराणि :
विलम्बेन तात: आगमिष्यति ।

(iv) ‘कथय किं कार्यं करवाणि’ कः कथयति ?
उत्तराणि :
कथय किं कार्यं करवाणि राकेशः कथयति ।

Class 6 Sanskrit Chapter 10 MCQ त्वम् आपणं गच्छ

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) नामावल्यां किम् किम् वस्तूनि नामानि आसन् ?
उत्तराणि :
नामावल्यां मुद्रः, गुडः, सर्षपः, द्विदलम् शर्कराणि वस्तूनि भवन्ति ।

(ii) चत्वारि शतानि षष्टिं रूप्यकाणां त्रिंशतिः रूप्यकाणि योजयित्वा कति रूप्यकाणि भवन्ति ?
उत्तराणि :
चत्वारि शतानि षष्टिं रूप्यकाणां त्रिंशतिः रूप्यकाणि योजयित्वा नवत्यधिकानि चत्वारि शतानि रूप्यकाणि भवन्ति ।

(iii) राकेशः अम्बाम् किम् इच्छति ?
उत्तराणि :
राकेशः अम्बां चाकलेहम् इच्छति ।

Class 6 Sanskrit MCQ

Class 6 Sanskrit Chapter 9 MCQ यो जानाति सः पण्डितः

by

यो जानाति सः पण्डितः Class 6 Sanskrit Chapter 9 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधोलिखितानि प्रश्नानि उत्तराणि दीयताम् –

प्रश्न 1.
तक्रं कदा पानीयम् ?
(क) भोजनारम्भे
(ख) भोजनान्ते
(ग) भोजनमध्ये
(घ) भोजनमध्यने
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 2.
शक्रस्य सुतः कः ?
(क) जयन्तः
(ख) सुबन्तः
(ग) अजन्तः
(घ) कयन्तः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 3.
कुम्भकारस्य गृहे एकम् अर्धम् किम् अस्ति ?
(क) कर्ण
(ख) कुम्भः
(ग) कुम्भकर्ण
(घ) कवर्ण:
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 4.
मनुष्यः काश्यां किम् इच्छति
(क) जय
(ख) मृत्यु
(ग) मृत्युञ्जय
(घ) जय-विजय
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 5.
कः सर्वदेवानां वन्दनीयः ?
(क) मृत्युञ्जयः
(ख) भोलेश्वरः
(ग) रंगेश्वर :
(घ) परमेश्वर:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 6.
कुम्भः कर्णः च द्वयं मिलित्वा पूर्णरूपं लङलायत्म् किम् अस्ति ?
(क) मेघनाथः
(ख) कुम्भकर्णः
(ग) विभीषणः
(घ) रावणः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 7.
प्रहेलिकाः तार्किकशक्तिं वर्धयन्ति ?
(क) बुद्धेः
(ख) बुद्धिः
(ग) विष्णुपदं
(घ) विष्णोः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 8.
दुर्लभम् प्रोक्तम् किम् ?
(क) इन्द्रं
(ख) शक्रं
(ग) बौद्धिक
(घ) कल्पनायाः
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

प्रश्न 9.
कस्य अग्रे वृक्षः एव च ?
(क) फलस्य
(ख) वृक्षस्य
(ग) आम्रस्य
(घ) शाखायाः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 10.
युद्धे महाराजानां क हितः ?
(क) जयः
(ख) विजयः
(ग) लाभः
(घ) पराजयः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

शब्दानाम् अर्थः सह मेलनं कुरुत-

(क) (ख)
(i) तक्रम् अर्धभागः
(ii) कुलालस्य मथितम्
(iii) पेयम् कुम्भ कारस्य
(iv) आतै: पातुं योग्यम्
(v) अर्धम् पीडितैः

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) तक्रम् मथितम्
(ii) कुलालस्य कुम्भ कारस्य
(iii) पेयम् पातुं योग्यम्
(iv) आतै: पीडितैः
(v) अर्धम् अर्धभागः

रिक्तस्थानानि पूरयत-

गुरु: रामकृष्णः, महाभारतम्, गुरुः वसिष्ठः, कुन्त्या, सुभद्रायाः

(क) ________ पति पाण्डुराजः।
(ख) व्यासस्य काव्यं ________ ।
(ग) श्रीरामस्य ________ ।
(घ) ________ पति: अर्जुनः ।
(ङ) विवेकानन्दस्य ________।
उत्तराणि :
(क) कुन्त्याः
(ख) महाभारतम्
(ग) गुरु वसिष्ठः
(ङ) गुरु रामकृष्णः
(घ) सुभद्रायाः

अधोलिखितानां शब्दानाम् षष्ठी विभक्तानि रूपाणि लिखत-

एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
(क) छात्रः …………….. ………….. …………..
(ख) कथा …………….. …………. ………….
(ग) त्वम् (युष्मद्) ……………. …………. …………..
(घ) एतत् (पुं.) …………… ………….. ………….
(ङ) देवी …………… ………….. …………..

उत्तराणि :

एकवचनम् द्विवचनम् बहुवचनम्
(क) छात्रः छात्रस्य छात्रयोः छात्राणाम्
(ख) कथा कथायाः कथयोः कथानाम्
(ग) त्वम् (युष्मद्) तव युवयोः युष्माकम्
(घ) एतत् (पुं.) एतस्य एतयोः एतेषाम्
(ङ) देवी देव्याः देव्योः देवीनाम्

Class 6 Sanskrit Chapter 9 MCQ यो जानाति सः पण्डितः

अधोलिखितानां वाक्यानाम् प्रश्न निर्माणं क्रियताम्-

(क) लक्ष्मणस्य पत्नी उर्मिला ।
उत्तराणि :
कस्य पत्नी उर्मिला ?

(ख) पञ्चतश्रस्य रचयिता विष्णुशर्मा ।
उत्तराणि :
कस्य रचयिता विष्णुशर्मा ?

(ग) रघुवंशस्य रचयिता महाकवि कालिदासः ।
उत्तराणि :
कस्य रचयिता महाकवि कालिदास : ?

(घ) शङ्कराचार्यस्य शिष्यः पद्मपादः ।
उत्तराणि :
कस्य शिष्यः पद्मपादः ?

(ङ) परशुरामस्य शिष्यः कर्णः ।
उत्तराणि :
कस्य शिष्यः कर्णः ?

अधोलिखितानां प्रहेलिकानां पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

1. “ भोजनान्ते च किं पेयं जयन्तः कस्य वै सुतः ।
कथं विष्णुपदं प्रोक्तं तक्रं शक्रस्य दुलर्भम् ।।
न तस्यदिनं तस्यान्तो मध्ये यस्तस्य तिष्ठति ।
तवाप्यस्ति ममाप्यस्ति यदि जानासि तद्वद ॥

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) कस्य अन्ते तक्रं पानीयम् ?
(ii) विष्णोः सान्निध्यं कथं अस्ति ?
(iii) मध्ये ‘य’ तिष्ठति ? कस्याः प्रहेलिकायाः
(iv) जयन्त: शक्रस्य कः ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) भोजनस्य
(iii) नयन
(ii) दुर्लभम्
(iv) सुतः

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) तक्रं, शक्रस्य दुर्लभम् उत्तराणां प्रहेलिका लिखत ।
(ii) ‘नयन’ उत्तरस्य प्रहेलिका लिखत ।
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) भोजनस्य अन्ते तक्रं पानीयम्, जयन्तः शक्रस्य पुत्रः, विष्णों: सान्निध्यं दुर्लभम् प्रोक्तम् ।
(ii) तस्य आदिः न अस्ति, तस्य अन्तः अपि न अस्ति, तस्य मध्ये यः तिष्ठति । तत् तव अपि अस्ति । मम अपि अस्ति । यदि जानासि तत् वद – (नयनम्)

III. विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘ ममाप्यस्ति’ पदे सन्धिच्छेदं कुरु ?
(क) मामा + व्यस्ति
(ख) मम + अपि + अस्ति
(ग) ममाप्य + अस्ति
(घ) मम + प्यास्ति
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

(ii) ‘जानासि ‘ पदे कः मूल धातुः ?
(क) जा
(ख) ज्ञा
(ग) जान्
(घ) ज्ञान्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 2.
किमिच्छति नरः काश्यां भूषानां को रणे हितः । को वन्द्यः सर्वदेवानां दीयतामेकमुत्तारम् ॥ कुलालस्य गृहे हार्धं तदर्थं हस्तिनपुरे ।
द्वयं मिलित्वा लङ्कायां यो जानाति सः पण्डितः ॥
I. एकपदेन उत्तरत-
(i) कः काश्यां मृत्युः इच्छति ?
(ii) रणे भूपानां कः हित: ?
(iii) तस्य अपरम् अर्धं कुत्र अस्ति ?
(iv) कस्य गृहे अर्धं अस्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन
(i) नरः
(ii) जयः
(iii) हस्तिनापुर
(iv) कुलालस्य

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) सर्वदेवानां कः वन्दनीयः ?
(ii) द्वयं मिलित्वा पूर्णरूपं लङ्कायाम् किम् अस्ति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) सर्वदेवानां मृत्युञ्जयः वन्दतनीयः ।
(ii) द्वयं मिलित्वा पूर्णरूपं लङ्कायाम् कुम्भकणः अस्ति ।

III. विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) लङ्कायां पदे का विभक्तिः ?
(क) पंचमी
(ख) सप्तमी
(ग) पष्ठी
(घ) चतुर्थी
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

(ii) नरः कास्यां मृत्यु इच्छति अत्र किम् कर्तृपदं प्रयुक्तः ?
(क) नरः
(ख) कारयां
(ग) मृत्युं
(घ) इच्छति
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 9 MCQ यो जानाति सः पण्डितः

अतिलयुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) के आबाल वृद्धं मानसिकम् उल्लासं जनयन्ति ?
उत्तराणि :
प्रहेलिका :

(ii) संस्कृत सहित्ये कस्यानाम् विशिष्टं स्थानं अस्ति ?
उत्तराणि :
मथितम्

(iii) तक्रं पदस्य किम् अर्पम् ?
उत्तराणि :
प्रहेलिकानां

(iv) तवाप्यस्ति ममाप्यस्ति किम् अस्ति ?
उत्तराणि :
नयनम्

(v) अपरम् अर्धं कः उच्यते ?
उत्तराणि :
कर्ण:

लघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) कस्य अग्रे फलम् दृष्टम् ?
उत्तराणि :
वृक्षस्य अग्रे फलम् दृष्टम्।

(ii) फलस्य अग्रे कः एव अस्ति ?
उत्तराणि :
फलस्य अग्रे वृक्षस्य एव अस्ति ।

(iii)‘अनानासः’ पदस्य आरम्भे किम् अस्ति ?
उत्तराणि :
‘अनानासः’ पदस्य आरम्भे अकार अस्ति ।

(iv) ‘सकारः’ कस्य पदस्य अन्ते अस्ति ?
उत्तराणि :
‘सकार:’ अनानस पदस्य अन्ते अस्ति ।

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) मृत्युञ्जयः उत्तरेण सम्बन्धिता प्रहेलिका लिखत ।
उत्तराणि :
किमिच्छति नरः काश्यां भूपानां कारणे हितः के वन्द्यः सर्वदेवानां दीयता मेरुमुत्तरम् ।

(ii) द्वयं मिलित्वा लङ्कायां यो जानाति सः पण्डितः, उत्तरं दीयताम् ।
उत्तराणि :
द्वयं मिलित्वा लङ्कायां यो जानाति सः पण्डितः उत्तरं – कुम्भकर्णः ।

(iii) यस्थ आदिः न अस्ति, अन्ते अपि न अस्ति, मध्येंसे तिष्ठति, यदि जानासि तत् वद ।
उत्तराणि :
यस्य आदिः न अस्ति, अन्ते अपि न अस्ति, मध्ये ‘य’ तिष्ठति, उत्तरं नयनम् ।

Class 6 Sanskrit MCQ

Class 6 Sanskrit Chapter 8 MCQ बुद्धिः सर्वार्थसाधिका

by

बुद्धिः सर्वार्थसाधिका Class 6 Sanskrit Chapter 8 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधेलिखितं प्रश्नानां उत्तराणि विकत्येभ्यः चित्वा लिखंतु-

प्रश्न 1.
के भीताः चिन्तामग्नाः च भवन्ति ?
(क) शशकाः
(ख) गजा:
(ग) मृगाः
(घ) यूथपः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 2.
जलपूर्णः महान् सरोवरः कुत्र अस्ति ?
(क) सरोवरे
(ख) तटे
(ग) वने
(घ) बिले
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है ।

प्रश्न 3.
शशकानां सभा कदा भवति ?
(क) प्रात:काले
(ख) मध्याहने
(ग) सायंकाले
(घ) रात्रौ
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

प्रश्न 4.
‘कथम् अहं विश्वासं करोमि? कः पृच्छति ?
(क) गजराज :
(ख) शशक:
(ग) मृग:
(घ) जीव
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 5.
गजराजः जले कस्य प्रतिबिम्बं पश्यति ?
(क) सूर्यस्य
(ख) चन्द्रस्य
(ग) बिले
(घ) सभायम्
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 6.
वयं सर्वे कुत्र गच्छामः ?
(क) स्वगृहं
(ख) वने
(ग) तारायाः
(घ) इन्द्रधनुषस्य
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 7.
सूर्यास्त समये के निर्गच्छन्ति ?
(क) गजा:
(ख) शशकाः
(ग) सिंहाः
(घ) मृगाः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 8.
शशकाः कुत्र /केषु निवसन्ति ?
(क) बिलेषु
(ख) कोटरे
(ग) वयं
(घ) प्रजाः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 9.
के सामधानं न प्राप्नुवन्ति ?
(क) शशका :
(ख) गजा:
(ग) स्वगृहे
(घ) वने
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 10.
चन्द्रमा दर्शनाय कुत्र चलतः ?
(क) तीरे
(ख) सरोवरे
(ग) नभे
(घ) जले
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 8 MCQ बुद्धिः सर्वार्थसाधिका

शब्दानाम् अर्थानाम् मेलयत-

(क) (ख)
(i) मृता सन्त्रस्ताः
(ii) चिन्तामग्न: हताः
(iii) शशाङ्क: चिन्ताकुलः
(iv) गज: चन्द्रः
(v) भीता: हस्ती

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) मृता हता:
(ii) चिन्तामग्न: चिन्ताकुलः
(iii) शशाङ्क: चन्द्रः
(iv) गज: हस्ती
(v) भीता: संत्रस्ताः

मञ्जूषायाः पदानि चित्वा रिक्त स्थानानि ‘पूरयत-

क्षतविक्षताः, पिपासाकुलं, गजयूथेन, वासस्थानं, उपायं
(क) एषः सरोवर: चन्द्रस्य ________ अस्ति ।
(ख) अहमेव ________ चिन्तयामि ।
(ग) बहवः शशकाः ________ भवन्ति ।
(घ) एकं ________ गजयूथं वनान्तरात् तत्रभागच्छति ।
(ङ) सः ________ सह अन्यत्र गच्छति ।
उत्तराणि :
(क) वासस्थानम्
(ख) उपायं
(ग) क्षतविक्षताः
(घ) पिपासाकुलं
(ङ) गजयूथेन

निम्नलिखितानां पदानां पुरुषं वचनं च लिखन्तु ।

पदम् – आगच्छति, निवसन्ति, भवन्ति, चलाव:, गच्छामः
उत्तराणि :

पदम् पुरुषः वचनं
(i) आगच्छति प्रथम पुरुषः एकवचनं
(ii) निवसन्ति प्रथम पुरुष: बहुवचनं
(iii) भवन्ति प्रथम पुरुषः बहुवचनं
(iv) चलाव: उत्तम पुरुषः द्विवचनं
(v) गच्छाम: उत्तम पुरुषः बहुवचनं

अधोलिखितानां वाक्यानि प्रश्न निर्माणं क्रियताम्-

(क) सः गजयूथेन सह अन्यत्र गच्छति ।
(ख) वयं शशकाः तस्य प्रजाः स्मः ।
(ग) सर्वे शशकाः स्वमतं प्रकाशयन्ति ।
(घ) सः भयेन चन्द्रं नमति ।
(ङ) गजराजः शशकराजेन सह सरोवरस्य समीपं गच्छति ।
उत्तराणि :
(क) सः केन सह अन्यत्र गच्छति ?
(ख) के तस्य प्रजाः स्मः ?
(ग) सर्वे शशकाः किम् प्रकाशयन्ति ?
(घ) सः भयेन कम् नमति ?
(ङ) कः शशकराजेन सह सरोवस्य समीपं गच्छति ?

अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

गद्यांश 1.
अन्यस्मिन् दिवसे रात्रौ सः शशकराजः यूथाधिपस्य गजराजस्य समीपं गच्छति । सः गजराजं कथयति – ” हे गजराज ! एषः सरोवर: चन्द्रस्य वासस्थानम् अस्ति । वयं शशकाः तस्य प्रजाः स्मः, अतएव सः शशाङ्कः इति नाम्ना प्रसिद्धः । यदा शशकाः जीवन्ति तदा एव चन्द्रः प्रसन्नः भवति ।”
गजराजः पृच्छति—“कथम् अहं विश्वासं करोमि ? किं सत्यमेव चन्द्र सरोवरे तिष्ठति” ? यदि सरोवर: चन्द्रदेवस्य वासस्थानं तर्हि तत् प्रदर्शयतु। शशकः कथयति-आम् चन्द्रस्य दर्शनाय आवाम् अधुना एव सरोवरं प्रति चलावः ।

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) चन्द्रः केन नाम्नाः प्रसिद्धः अस्ति ?
(ii) क: गजराजं कथयति ?
(iii) शशकराजः कस्य समीपं गच्छति ?
(iv) चन्द्रस्य वासस्थानं किम् अस्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) शशाङ्क:
(iii) गजराजस्य
(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(ii) शशकराज:
(iv) सरोवर:
(i) शशकः किम् कथयति ?

(ii) चन्द्रः कदा प्रसन्नः भवति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) शशकः कथयति – आम्, चन्द्रस्य दर्शनाम आवाम् अधुना एव सरोवरं प्रति चलावः ।
(ii) यदा: शशका: जीवन्ति तदा एव चन्द्रः प्रसन्नः भवति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘जीवन्ति’ पदे कः लकारः ?
(क) लट्
(ख) लोट्
(ग) लृट्
(घ) लङ्
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

(ii) ‘दर्शनाय’ पदे का विभक्तिः प्रयुक्ता ?
(क) चतुर्थी
(ख) तृतीया
(ग) द्वितीया
(घ) प्रथमा
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 8 MCQ बुद्धिः सर्वार्थसाधिका

गद्यांश 2-
एकस्मिन् वने एकः नित्यजलपूर्णः महान् सरोवरः अस्ति । कदाचिद् एकं पिपासाकुलं गजयूथं वनान्तरात् तत्र आगच्छति। तस्मिन् सरोवरे ते गजाः स्वेच्छया जलं पीत्वा, स्नात्वा, क्रीडित्वा च सूर्यास्तसमये निर्गच्छन्ति । तस्य च सरोवरस्य तीरे समन्तात् सुकोमल भूमौ वहूनि शशक – बिलानि सन्ति येषु बहवः शशकाः निवसन्ति । गजानां परिभ्रमणेन तेषु बिलेषु निवसन्तः बहव शशकाः क्षतविक्षताः भवन्ति, केचन पुनः मृतः अपि भवन्ति । अतः शशकाः भीताः चिन्तामग्नाः च भवन्ति । ते दुःखम् अनुभवन्ति । स्वरक्षार्थं च ते उपायं चिन्तयन्ति ।

(I) एक पदेन उत्तरत-
(i) वने किम् अस्ति ?
(ii) बिलेषु के क्षतविक्षतः भवन्ति ?
(iii) शशकबिलानि कुत्र अस्ति ?
(iv) गजाः सरोवरे जलं कीदृश्या पिवन्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) सरोवर:
(ii) शशका:
(iii) सुकोलम भूमौ
(iv) स्वेच्छया

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) शशकाः भीता: चिन्तामग्नाः च कथम् आसन् ?
(ii) गजाः किं किं कृत्वा निर्गच्छन्ति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन –
(i) गजानां परिभ्रमणेन शशकाः केचन क्षतविक्षताः मृताः च भवन्ति, अतः शशकाः भीताः चिन्तामग्नाः च भवन्ति ।
(ii) तस्मिन् सरोवरे ते गजाः स्वेच्छया जलं पीत्वा, स्नात्वा, क्रीडित्वा च सूर्यास्त समये निर्गच्छन्ति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘निवसन्तः’ पदे कः उपसर्गः प्रयुक्तः ?
(क) नि
(ख) वस्
(ग) न
(घ) त्र:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

(ii) अत्र ‘संत्रस्ताः ‘ पदस्य कः पर्यायः प्रयुक्तः ?
(क) चिन्तामग्नाः
(ख) भीताः
(ग) मृताः
(घ) विक्षतः
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नः

(i) गजयूथं कीदृशं आसीत् ?
उत्तराणि :
पिपासाकुलं

(ii) सरोवरस्य तीरे कः आसीत् ?
उत्तराणि :
सुकोमल भूमि:

(iii) सायंकाले केषां सभा भवति ?
उत्तराणि :
शशकानां

(iv) कः वदति – “अहमेव उपायं चिन्तयामि ” ?
उत्तराणि :
शशकराज :

(v) गजराजः केन सह सरोवरस्य समीपं गच्छति ?
उत्तराणि :
शशकराजेन

लघुत्तरीया: प्रश्नाः

(i) गजराजः चन्द्रस्य प्रतिबिम्बं कुत्र पश्यति ?
उत्तराणि :
गजराजः चन्द्रस्य प्रतिबिम्बं जले पश्यति ।

(ii) सत्यम् किम् उक्तम् ?
उत्तराणि :
सत्यम् एव उक्तम् – ‘बुद्धिः सर्वार्थसाधिका’।

(iii) ततः गजराजः गजयूथेन सह कुत्र गच्छति ?
उत्तराणि :
तत: गजराजः गजयूथेन सह अन्यत्र गच्छति।

(iv) शशकाः किमर्थं उपायं चिन्तयन्ति ?
उत्तराणि :
शशका: स्वरक्षार्थं उपायं चिन्तयन्ति ।

Class 6 Sanskrit Chapter 8 MCQ बुद्धिः सर्वार्थसाधिका

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्ना:

(i) शशका: दुखम् कदा अनुभवन्ति ?
उत्तराणि :
गजानां परिभ्रमणेन तेषु विलेषु निवसन्तः वहव शशकाः क्षत विक्षताः, केचन मृताः च भवन्ति, तदा शशका: (ते) दुःखम् अनुभवन्ति।

(ii) गजराजः किम् पृच्छति ?
उत्तराणि :
गजराजः पृच्छति – “कथम् अहं विश्वासं करोमि? किं सत्यमेव चन्द्रः सरोवरे तिष्ठति ?”

(iii) यदि सरोवरः चन्द्रदेवस्य वासस्थानं तर्हि तत् प्रदर्शयतुं कः. कम् पृच्छति ?
उत्तराणि :
‘यदि सरोवर चन्द्रदेवस्य वासस्थानं तर्हि तत् प्रदर्शयतु’ गजराजः शशकराजं पृच्छति ।

Class 6 Sanskrit MCQ

Class 6 Sanskrit Chapter 7 MCQ अतिथिदेवो भव

by

अतिथिदेवो भव Class 6 Sanskrit Chapter 7 MCQ Questions

बहुविकल्पीयाः प्रश्नाः
अधोलिखिनाम् प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

प्रश्न 1.
का कूर्दमाना एव चलति ?
(क) राधिका
(ख) बाल:
(ग) बालिका
(घ) तन्वी
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है ।

प्रश्न 2.
‘गृहस्य छद्याः उपरि ‘ अत्र कः अव्ययः प्रयुक्तः ?
(क) उपरि
(ख) गृह
(ग) गृहस्य
(घ) छद्या:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है ।

प्रश्न 3.
के एव विशिष्टाः अतिथयः ?
(क) मार्जारी
(ख) शावकाः
(ग) चत्वारः
(घ) नूतना:
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 4.
आकृत्या सुन्दरी का ?
(क) मृद्वी
(ख) भीमः
(ग) तन्वी
(घ) शबल:
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है ।

प्रश्न 5.
सा कस्यै क्षीरं ददाति ?
(क) बालिकायै
(ख) मार्जायै
(ग) राधिकायै
(घ) शबलायै
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 7 MCQ अतिथिदेवो भव

प्रश्न 6.
का राधिकायाः कार्यकलापान् दृष्ट्वा हसति ?
(क) पितामही
(ख) पितामह्या:
(ग) मातामही
(घ) अतिथि
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 7.
कस्य आदरेण सेवां करोतु ?
(क) अतिथ्या :
(ख) अतिथि :
(ग) अतिथिम्
(घ) आतिथयः
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

प्रश्न 8.
‘ आदिनम् ‘ पदस्य कः अर्थ ?
(क) प्रत्येकं
(ख) सम्पूर्ण दिनम्
(ग) सर्वे दिन
(घ) दिनेदिने
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 9.
स्थूलः कः अस्ति ?
(क) तन्वी
(ख) भीम
(ग) शबलः
(घ) मृद्वी
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

प्रश्न 10.
एव तस्याः मनः अस्ति ।
(क) अत्र
(ख) तत्र
(ग) यत्र
(घ) सर्वत्र
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है ।

अधोलिखितानाम् वाक्यायाम् प्रश्नसूचक वाक्यानि लिखत-

(i) ते तत्र पञ्च सन्ति ।
उत्तराणि :
ते तत्र कति सन्ति ?

(ii) शावकानां समीपं राधिका गच्छति।
उत्तराणि :
केषाम् समीपं राधिका गच्छति ?

(iii) राधिकां दृष्ट्वा शावकाः भीताः न भवन्ति ।
उत्तराणि :
काम् दृष्ट्वा शावकाः भीताः न भवन्ति ?

(iv) मातामही वदति – ‘अतिथि देवो भव’।
उत्तराणि :
का वदति – ‘अतिथि देवो भव’ ?

(v) अतिथिः अस्माकं देवः अस्ति ।
उत्तराणि :
कः अस्मांक देवः अस्ति ?

रिक्त स्थानानि पूरयत-

(कदा, अत्र, परितः, सेवां, पृष्ठत)
(i) चेत् मन्दं मन्दं ________ आगच्छति ।
(ii) तस्य आदरेण ________ करोतु ।
(iii) अतिथयः ________ आगच्छन्ति इति न जानीमः ।
(iv) किन्तु यदा ते ________ आगन्छन्ति तदा तेषाम् एतादृशी सेवा करणीया ।
(v) राधिका पितामहयाः कण्ठं ________ मालाम् इव हस्तौ स्थापयन्ति पृच्छति ।
उत्तराणि :
(i) पृष्ठतः
(ii) सेवां
(iii) कदा
(iv) अत्र
(v) परितः

Class 6 Sanskrit Chapter 7 MCQ अतिथिदेवो भव

अधोलिखितेभ्यः वाक्येभ्यः अव्ययपदानि चित्वा लिखन्तु –

(i) राधिका एषु दिनेषु कूर्दमाना एव चलति ।
(ii) अहोरात्रं तस्याः चिन्ता एकत्र एव ।
(iii) ते न अन्ये, काचित मार्जारी तस्याः चत्वार शवकाः च ।
(iv) सातु तेषां नामानि अपि चिन्तितवती ।
(v) कुतूहलम् अस्ति, के ते इति ।
उत्तराणि :
(i) एव
(ii) एकत्र एवं
(iii) न, काचित च
(v) इति
(iv) अपि

शब्दानाम् अर्थैः सह मेलनं कुरूतं-

(क) (ख)
(i) दृष्ट्वा इस प्रकार की/ऐसी
(ii) मार्जायै देखकर
(iii) शावकानां समीपं आश्चर्य
(iv) कुतूहलम् बिल्ली के लिए
(v) एतादृशी बिल्ली के बच्चों के पास

उत्तराणि :

(क) (ख)
(i) दृष्ट्वा देखकर
(ii) मार्जायै बिल्ली के लिए
(iii) शावकानां समीपं बिल्ली के बच्चों के पास
(iv) कुतूहलम् आश्चर्य
(v) एतादृशी इस प्रकार की/ऐसी

अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

गद्यांश 1 – तन्वी आकृत्या सुन्दरी, मृद्वी स्पर्शेन अतीव कोमला । शबल: चित्रवर्णः तथा च भीमः किञ्चित् स्थूलः मार्जारी कदा गच्छति, कदा आगच्छति एतत् सर्वम् अपि राधिका जानाति। सा मार्जायै क्षीरं ददाति । मार्जारी पिबति । अनन्तरं सा सधन्यवादं राधिकां पश्यति । किन्तु शावकानां समीपं राधिका गच्छति चेत् मन्दं मन्दं पृष्ठतः आगच्छति । राधिकां दृष्ट्वा शावकाः भीताः न भवन्ति । पितामही राधि ाकायाः कार्यकलापान् दृष्ट्वा हसति ।
(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) शबलः कीदृश: ?
(ii) का पिबति ?
(iii) सा सधन्यवादं काम् पश्यति ?
(iv) के भीता: न भवन्ति ?
उत्तराणि :
एकपदेन-
(i) चित्रवर्णः
(ii) मार्जारी
(iii) राधिकाम्
(iv) शावका:

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) एतत् सर्वम् अपि राधिका कथं जानाति ?
(ii) पितामही कस्याः कार्यकलापान् दृष्ट्वा हसति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) मार्जारी कदा गच्छति, कदा आगच्छति एतत् सर्वम् अपि राधिका जानाति ।
(ii) पितामही राधिकायाः कार्यकलापान् दृष्ट्वा हसति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) ‘कार्यकलापान्’ पदे का विभिक्तिः ?
(क) प्रथमा
(ख) द्वितीया
(ग) तृतीया
(घ) पंचमी
उत्तराणि :
विकल्प (ख) सही है।

(ii) ‘दूर’ इत्यस्य पदस्य अत्र किम् विलोम प्रयुस्तं ?
(क) समीपं
(ख) गच्छति
(ग) राधिकाम्
(घ) पश्यति
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

Class 6 Sanskrit Chapter 7 MCQ अतिथिदेवो भव

गद्यांश 2 – अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत्-
राधिका एषु दिनेषु कूर्दमाना एव चलति । यतः गृहे नूतना: अतिथयः सन्ति। ते च विशिष्टाः सन्ति । माता, पुत्रौ, पुत्रयौ च मिलित्वा ते तत्र पञ्च सन्ति । अहोरात्रं तस्यः चिन्ता एकत्र एव । गृहस्य छद्याः उपरि । तत्र एव तस्याः मनः अस्ति । कुतूहलम् अस्ति के ते इति । ते न अन्ये, काचित् मार्जारी तस्याः चत्वारः शावकाः च। आम् ते एव विशिष्टाः अतिथयः । सा तु तेषां नामानि अपि चिन्तितवती – तन्वी, मृद्वी, शबल: भीमः च इति ।

(I) एकपदेन उत्तरत-
(i) नूतना: अतिथयः कस्याः गृहे सन्ति ?
(ii) कस्य छद्याः उपरि ?
(iii) मार्जायाः कति शावका: ?
(iv) के एव विशिष्टाः अतिथयः ?
उत्तराणि :
एकपदेन
(i) राधिकायाः
(iii) चत्वारः
(ii) गृहस्य
(iv) ते

(II) पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(i) शावकानां नामानि लिखत ।
(ii) ते पञ्च कथम् सन्ति ?
उत्तराणि :
पूर्णवाक्येन-
(i) शावकानां नामानि – तन्वी, मृद्वी, शबल: भीमः च इति ।
(ii) माता, पुत्रौ, पुत्रयौ च मिलित्वा ते पञ्च सन्ति ।

(III) विकल्पेभ्यः उत्तरं चिनुत-
(i) अतिथयः पदे वचनं लिखत्-
(क) एकवचन
(ख) द्विवचन
(ग) बहुवचन
(घ) उभयवचनं
उत्तराणि :
विकल्प (ग) सही है।

(ii) ‘नवीना:’ इत्यस्यपदस्य अत्र कः पर्यायः प्रयुक्त: ?
(क) नूतना:
(ख) कूर्दमाना
(ग) विशिष्टाः
(घ) तस्या:
उत्तराणि :
विकल्प (क) सही है।

अतिलघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) कदा तस्याः चिन्ता एकत्र एव ?
(ii) किञ्चित् स्थूलः कः ?
(iii) स्पर्शेन अतीव कोमला का ?
(iv) चेत् मन्दं मन्दं कुतः आगच्छति ?
(v) अतिथिं कः भव ?
उत्तराणि :
(i) अहोरात्रं
(ii) भीमः
(iii) मृद्वी
(iv) पृष्ठतः
(v) देव:

Class 6 Sanskrit Chapter 7 MCQ अतिथिदेवो भव

लघुत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) कस्य मादरेण सेवां करोतु ?
उत्तराणि :
अतिथेः आदरेण सेवां करोतु ।

(ii) के कदा आगच्छन्ति इति न जानीमः ?
उत्तराणि :
अतिपथयः कदा आगच्छन्ति इति न जानीमः ।

(iii) का मार्जायै क्षीरं ददाति ?
उत्तराणि :
राधिका मार्जायै क्षीरं ददाति ।

(iv) का सधन्यवादं राधिकां पश्यति ?
उत्तराणि :
मार्जारी सधन्यवादं राधिकां पश्यति ।

दीर्घोत्तरीयाः प्रश्नाः

(i) राधिका कूर्दमानाः किमर्थम् चलति ?
उत्तराणि :
राधिका कूर्दमाना एतदर्थम् एव चलति यतः तस्याः गृहे नूतना: अतिथयः सन्ति ।

(ii) राधिका पितामही कथम् पृच्छति ?
उत्तराणि :
राधिका पितामह्याः कण्ठं परितः मालाम इव हस्तौ स्थापयन्ती पृच्छति ।

(iii) मातामही ‘अतिथि देवोभव’ किमर्थम् वदति ?
उत्तराणि :
मातामही ‘अतिथि देवो भव’ एतदर्थम् वदति यत् अतिथि अस्माकं देवः इति ।

Class 6 Sanskrit MCQ