Through DAV Class 5 Sanskrit Book Solutions Chapter 1 मधुरा प्रभातवेला, students can easily access answers to the questions presented in the textbook.
DAV Class 5 Sanskrit Chapter 1 Solutions – मधुरा प्रभातवेला
Surbhi Sanskrit Book Class 5 Solutions Pdf DAV Chapter 1 मधुरा प्रभातवेला
1. चित्राणि दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(चित्रों को देखकर खाली स्थानों को भरिए)-
उत्तराणि :
(क) आकाशे सूर्य उदितः।
(ख) पक्षिणः आकाशे उड्डयन्ति।
(ग) बाला: क्रीडन्ति।
(घ) वानरा: वृक्षेषु कूर्दन्ति।
2. उदाहरणम् पठित्वा प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत ‘आम्’ अथवा ‘न’
(उदाहरण को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर ‘आम्’ अथवा ‘न’ लिखिए)-
उदाहरणम् :
किम् प्रभातवेला मधुरा अस्ति? – आम्
(क) किम् सूर्यः प्रभातवेलायाम् उदितः भवति?
(ख) किम् प्रातः वानराः अपि प्रसन्नाः भवन्ति?
(ग) किम् बाला: उद्यानेषु क्रीडन्ति?
(घ) किम् वानरा: आकाशे भ्रमन्ति?
(ङ) किम् प्रभातवेला सुखदायिनी अस्ति?
उत्तराणि :
(क) आम्
(ख) न
(ग) आम्
(घ) न
(ङ) आम्।
3. चित्रं दृष्ट्वा वदन्तु लिखन्तु च सत्यम्/असत्यम् वा
(चित्र को देखकर बोलिए और लिखिए सत्यम् अथवा असत्यम्)-
यथा- सूर्यः उदितः अस्ति। सत्यम्
उत्तराणि :
(क) वानराः वृक्षस्य अधः सन्ति। – असत्यम्
(ख) बालका: धावन्ति। – सत्यम्
(ग) पुष्पाणि सन्ति। – सत्यम्
(घ) द्वौ कुक्कुरौ स्तः। – असत्यम्
4. चित्रं दृष्ट्वा वदन्तु ‘आम्’ अथवा ‘न’
(चित्र को देखकर ‘आम्’ अथवा ‘न’ बोलो-किं चित्रे-
उत्तराणि :
(क) पर्वतः अस्ति? – आम्
(ख) नदी अस्ति? – आम्
(ग) हंस: अस्ति ? – आम्
(घ) सिंहः अस्ति ? – न
(ङ) बालः अस्ति ? – आम्
(च) कुक्कुरः अस्ति ? – न
(छ) नौका अस्ति? – आम्
(ज) पत्रम् अस्ति? – आम्
(झ) बालिका अस्ति? – आम्
(ञ) वृक्षः अस्ति? – आम्
5. उपरिदत्तं चित्रं दृष्ट्वा नामानि लिखन्तु –
(ऊपर दिए गए चित्र को देखकर नामों को लिखिए)
उत्तराणि :
(क) चन्द्र:
(ख) खगः
(ग) नौका
(घ) पुष्पम्
(ङ) हंसः।
1. अहा! मधुरा प्रभातवेला। आकाशे सूर्यः उदतिः। अन्धकारः गतः। सर्वत्र प्रकाशः एव प्रकाशः अस्ति। पक्षिणः आकाशे अत्र-तत्र भ्रमन्ति। वृक्षेषु वानरा: कूर्दन्ति। जना: प्रसन्ना: सन्ति।
हिंदी अनुवाद-वाह! प्यारी सुबह (है)। आकाश में सूरज उग आया है। अँधेरा दूर हो गया है। सब जगह रोशनी ही रोशनी है। पक्षी आसमान में यहाँ-वहाँ घूमते हैं। पेड़ों पर बंदर कूदते हैं। लोग प्रसन्न (खुश) हैं।
शब्दार्था:-अहा-वाह। उदित:-उग गया है। सर्वत्र-सब जगह। प्रकाश:-उजाला। पक्षिण:-पक्षी। भ्रमन्तिघूमते हैं। कूर्दन्ति-कूदते हैं।
2. ते उद्यानेषु भ्रमन्ति धावन्ति च। बालाः अपि उद्यानेषु क्रीडन्ति। पशव: अपि प्रसन्नाः सन्ति। ते वनेषु अत्र-तत्र गच्छन्ति। सर्वे जनाः स्वकार्येषु संलग्नाः भविष्यन्ति। अहा! धन्या एषा सुखदायिनी प्रभातवेला। हिंदी अनुवाद-वे बागों (पार्कों) में घूमते हैं और दौड़ते हैं। बच्चे भी बागों में खेलते हैं। पशु (जानवर) भी प्रसन्न हैं। वे वनों (जंगलों) में यहाँ-वहाँ जाते हैं। सभी लोग अपने-अपने कामों में लगे हुए हैं।
वाह! यह सुखदायक सुबह का समय धन्य है।
शब्दार्था:-उद्यानेषु-बागों में। भ्रमन्ति-घूमते हैं। बाला:-बच्चे। अपि-भी। अत्र-तत्र-यहाँ-वहाँ। संलग्ना:लगे हुए। धन्या-धन्य। सुखदायिनी-सुख देनेवाली।
DAV Class 5 Sanskrit Ch 1 Solutions – मधुरा प्रभातवेला
निम्नलिखितम् अनुच्छेदम् पठित्वा निम्न प्रश्नान् उत्तरत।
(निम्नलिखित अनुच्छेद को पढ़कर निम्न प्रश्नों के उत्तर लिखिए)-
1. अहा! मधुरा प्रभातवेला। आकाशे सूर्यः उदतिः। अन्धकारः गतः। सर्वत्र प्रकाशः एव प्रकाशः अस्ति। पक्षिण: आकाशे अत्र-तत्र भ्रमन्ति। वृक्षेषु वानराः कूर्दन्ति। जनाः प्रसन्नाः सन्ति।
I. एकपदेन उत्तरत (एक शब्द में उत्तर दीजिए)-
(क) प्रभातवेला कीदृशी भवति?
(ख) वानराः कुत्र कूर्दन्ति?
(ग) के प्रसन्नाः सन्ति?
(घ) क: गतः?
उत्तराणि :
(क) मधुरा,
(ख) वृक्षेषु,
(ग) जना:,
(घ) अन्धकार।
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत (पूरे वाक्य में उत्तर दीजिए)
(क) सर्वत्र किम् (क:) अस्ति?
(ख) पक्षिणः कुत्र भ्रमन्ति?
(ग) सूर्यः कुत्र उदितः?
(घ) जना: कीदृशाः सन्ति?
उत्तराणि :
(क) सर्वत्र प्रकाशः एव प्रकाशः अस्ति।
(ख) पक्षिणः आकाशे अत्र-तत्र भ्रमन्ति।
(ग) सूर्यः आकाशे उदितः।
(घ) जनाः प्रसन्ना: सन्ति।
III. भाषिक कार्यम् (भाषा संबंधी कार्य)-
प्रश्न क.
‘सन्ति’ क्रियाया: कर्त्ता क:?
(i) जना:
(ii) प्रसन्ना:
(iii) वानरा:
(iv) बाला:
उत्तरम् :
(i) जनाः
प्रश्न ख.
‘अन्धकारः’ पदस्य अनुच्छेदे कि विपरीतपदम्?
(i) सूर्य:
(ii) गत:
(iii) उदितः
(iv) प्रकाश:
उत्तरम् :
(iv) प्रकाशः
प्रश्न ग.
अनुच्छेदे ‘खगा:’ पदस्य क: पर्याय: अस्ति?
(i) वानरा:
(ii) प्रकाश:
(iii) पक्षिण:
(iv) जना:
उत्तरम् :
(iii) पक्षिणः
प्रश्न घ.
“वृक्षेषु वानराः कूर्दन्ति” अत्र क्रियापद किम्?
(i) वृक्षेषु
(ii) कूर्दन्ति
(iii) वानरा:
(iv) वानर:
उत्तरम् :
(ii) कूर्दन्ति।
IV. उचितं मेलनं कुरुत (उचित रूप से मिलाइए)-
| ‘क’ | ‘ख’ |
| सूर्य: | अस्ति |
| प्रकाश : | भ्रमन्ति |
| वानरा: | सन्ति |
| पक्षिण: | उदित: |
| जना: | कूर्दन्ति |
उत्तराणि :
| ‘क’ | ‘ख’ |
| सूर्य: | उदित: |
| प्रकाश : | अस्ति |
| वानरा: | कूर्दन्ति |
| पक्षिण: | भ्रमन्ति |
| जना: | सन्ति |
v. वचनं परिवर्तयत (वचन बदलिए)-
(क) अस्ति (द्विवचनम्)
(ख) कूर्दन्ति (एकवचनम्)
(ग) सूर्यः (बहुवचनम्)
(घ) गतः (द्विवचनम्)
उत्तराणि :
(क) स्तः
(ख) कूर्दति
(ग) सूर्याः
(क) गतौ।
VI. पुरुषं लिखत (पुरुष लिखिए)-
(क) कूर्दन्ति – _________
(ख) अस्ति – _________
(ग) भ्रमन्ति – _________
(घ) सन्ति – _________
उत्तराणि :
(क) प्रथम पुरुषः
(ख) प्रथम पुरुषः
(ग) प्रथम पुरुषः
(क) प्रथम पुरुषः।
2. ते उद्यानेषु भ्रमन्ति धावन्ति च। बालाः अपि उद्यानेषु क्रीडन्ति। पशवः अपि प्रसन्ना: सन्ति। ते वनेषु अत्र-तत्र गच्छन्ति। सर्वे जना: स्वकार्येषु संलग्नाः भविष्यन्ति। अहा! धन्या एषा सुखदायिनी प्रभातवेला।
I. एकपदेन उत्तरत (एक शब्द में उत्तर दीजिए)-
(क) बालाः कुत्र क्रीडन्ति?
(ख) प्रभातवेला कीदूशी अस्ति?
(ग) पशव: कुत्र (केषु) अत्र-तत्र गच्छन्ति।
(घ) जना: कुत्र भ्रमन्ति?
उत्तराणि :
(क) उद्यानेषु
(ख) सुखदायिनी
(ग) वनेषु
(घ) उद्यानेषु।
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत (पूरे वाक्य में उत्तर दीजिए)-
(क) पशव: वनेषु किं कुर्वन्ति?
(ख) के स्वकार्येषु संलग्नाः भविष्यन्ति?
(ग) का धन्या अस्ति?
(घ) के प्रसन्नाः सन्ति?
उत्तराणि :
(क) पशवः वनेषु अत्र-तत्र गच्छन्ति।
(ख) सर्वे जनाः स्वकार्यषु संलग्नाः भविष्यन्ति।
(ग) एषा सुखदायिनी प्रभातवेला धन्या अस्ति।
(घ) पशवः प्रसन्ना: सन्ति।
III. भाषिक कार्यम् (भाषा संबंधी कार्य)-
प्रश्न क.
‘ते उद्यानेषु भ्रमन्ति।’ अत्र क्रियापदं किम्?
(i) भ्रमन्ति
(ii) ते
(iii) उद्यानेषु
(iv) उद्यानम्
उत्तरम् :
(i) भ्रमन्ति
प्रश्न ख.
‘दुःखिन:’ पदस्य क: विलोम: पाठे लिखितः?
(i) संलग्ना:
(ii) सुखदायिनी
(iii) प्रसन्ना:
(iv) पशव:
उत्तरम् :
(iii) प्रसन्ना:
प्रश्न ग.
‘अहा! धन्या एषा सुखदायिनी प्रभातवेला।’ अत्र संज्ञा (विशेष्य) पदं किम्?
(i) धन्या
(ii) एषा
(iii) सुखदायिनी
(iv) प्रभातवेला
उत्तरम् :
(iv) प्रभातवेला
प्रश्न घ.
“पशवः अपि प्रसन्ना: सन्ति।’ अत्र कर्तृ (कर्ता) पदं किम् अस्ति?
(i) पशव:
(ii) प्रसन्ना:
(iii) सन्ति:
(iv) अपि
उत्तरम् :
(i) पशवः।
IV. ‘क’ वर्गस्य कर्तृपदै: सह ‘ख’ वर्गस्य क्रियापदानि मेलयत-
(‘क’ वर्ग के कर्तापदों के साथ ‘ख’ वर्ग के क्रियापदों को मिलाइए)-
| ‘क’ | ‘ख’ |
| (क) ते | संलग्ना: भविष्यन्ति |
| (ख) बाला: | धन्या |
| (ग) पशव: | धावन्ति |
| (घ) सर्वे जना: | प्रसन्ना : सन्ति |
| (ङ) प्रभातवेला | क्रीडन्ति |
उत्तराणि :
| ‘क’ | ‘ख’ |
| (क) ते | धावन्ति |
| (ख) बाला: | क्रीडन्ति |
| (ग) पशव: | प्रसन्ना: सन्ति |
| (घ) सर्वे जना: | संलग्ना: भविष्यन्ति |
| (ङ) प्रभातवेला | धन्या |
V. विशेष्यै: सह विशेषणानि संयोज्य लिखत –
(विशेष्य पदों के साथ विशेषण जोड़कर लिखिए)
विशेषणानि – विशेष्या:
(क) प्रसन्ना: – जना:
(ख) सर्वे – प्रभातवेला
(ग) एषा – जना:
(घ) संलग्ना – पशव:
उत्तराणि :
(क) प्रसन्ना: – पशव:
(ख) सर्वे – जना:
(ग) एषा – प्रभातवेला
(घ) संलग्ना – जना:
VI. एकवचने परिवर्तयत (एकवचन में बदलिए)-
(क) गच्छन्ति ________
(ख) ते ________
(ग) क्रीडन्ति ________
(घ) जना: ________
(ङ) सन्ति ________
उत्तराणि :
(क) गच्छति
(ख) स:
(ग) क्रीडति
(घ) जन:
(ङ) अस्ति
VII. पुरुषं परिवर्तयत (पुरुष को बदलिए)-
(क) भविष्यन्ति (उत्तम पुरुषः) ________
(ख) सन्ति (मध्यम पुरुषः) ________
(ग) धावन्ति (उत्तम पुरुष:) ________
(घ) चलामि (प्रथम पुरुषः) ________
उत्तराणि :
(क) भविष्यामः
(ख) स्थ
(ग) धावथ
(घ) चलति।