Through DAV Class 5 Sanskrit Book Solutions Chapter 4 शाकहट्टम्, students can easily access answers to the questions presented in the textbook.
DAV Class 5 Sanskrit Chapter 4 Solutions – शाकहट्टम्
Surbhi Sanskrit Book Class 5 Solutions Pdf DAV Chapter 4 शाकहट्टम्
1. चित्राणि दृष्ट्वा नामानि लिखत (चित्रों को देखकर उनके नाम लिखिए)-
उत्तराणि :
(क) एतत् कदलीफलम् अस्ति।
(ख) एतत् द्राक्षाफलम् अस्ति।
(ग) एतत् नारड्ग्गम् अस्ति।
(घ) एतत् खर्बूजम् अस्ति।
(ङ) एतत् पपीतकम् अस्ति।
(च) एतत् आम्रम् अस्ति।
(छ) एतत् सेवम् अस्ति।
2. पज्यानां फलानां पज्चानाम् शाकानाम् च नामानि पाठात् चित्वा लिखत (पाँच फलों और पाँच सब्जियों के नामों को पाठ से चुनकर लिखिए-
उत्तराणि :
फलानि – शाका:
(क) पपीतक: – (क) पुष्पशाकम्
(ख) द्राक्षाफलम् – (ख) पलाण्डु:
(ग) नारङ्गम् – (ग) कारवेल्ल:
(घ) सेवम् – (घ) वृन्ताक:
(ङ) दाडिमम् – (ङ) आलुकम्
3. भवान् कानि फलानि शाकान् खादति। चित्रै: सह तेषां नामानि अधः प्रदत्तस्थाने लिखन्तु (आप कौन से फल और सब्जियों को खाते हैं। चित्रों के साथ उनके नाम नीचे दिए गए स्थान में लिखिए –
उत्तराणि :
स्वयं करोति/स्वयं करें।
सुधा – रजत! चित्रे किम् पश्यसि?
रजतः – चित्रे अहम् फलानि पश्यामि।
श्यामा – अत्र कानि फलानि सन्ति?
रजत: – अत्र पपीतकः , द्राक्षाफलम्, नारडगग् नारिकेलं च सन्ति।
रजनीशः – किम् एतानि एव फलानि सन्ति?
सुधा – नहि, तरबूजम्, सेवम्, दाडिमम्, इत्यादयः अपि सन्ति।
श्यामा – किम् चित्रे केवलं फलानि एव सन्ति?
रजनीशः- नहि, तत्र शाकाः अपि सन्ति।
रजतः – किम् त्वम् शाकानाम् नामानि अपि जानासि?
रजनीशः – आम्, अत्र पुष्पशाकम्, पलाण्डु: , कारवेल्लः, वृन्ताकः, अंगुलितोरिका आलुकम् च इत्यादयः शाकाः सन्ति।
हिंदी अनुवाद –
सुधा – हे रजत! चित्र में क्या देखते हो?
रजत – चित्र में मैं फलों को देखता हूँ।
श्यामा – यहाँ कौन से फल हैं?
रजत – यहाँ पपीता, अंगूर, संतरा और नारियल हैं।
रजनीश – क्या ये ही फल हैं?
सुधा – नहीं, तरबूज़, सेब, अनार आदि भी हैं।
श्यामा – क्या चित्र में केवल फल ही हैं?
रजनीश – नहीं, वहाँ सब्जियाँ भी हैं।
रजत – क्या तुम सब्जियों के नामों को भी जानते हो? रजनीश-हाँ, यहाँ फूलगोभी, प्याज, करेला, बैंगन,
भिंडी और आलू आदि सब्जियाँ हैं।
मिलकर गाओ, जानो और व्यवहार करो-
अभिवादनशीलस्य नित्यं वृद्धोपसेविनः।
चत्वारि तस्य वर्धन्ते आयुर्विद्या यशोबलम्॥
भावार्थ-जो बालक प्रतिदिन माता को, पिता को, गुरुजनों को और बड़ों को, नमस्कार करता है और वृद्धों की सेवा करता है, इनके आशीर्वाद् से उस बालक की आयु बढ़ती है, ज्ञान बढ़ता है, यश बढ़ता है और शक्ति बढ़ती है।
(देखें पाठ्यपुस्तक की पृष्ठ संख्या 20)
शब्दार्था:-कानि-कौन से। पपीतक:-पपीता। एतानि-ये सब। दाडिमम्-अनार। अपि-भी। शाका:-सब्जियाँ। जानासि-जानते हो। पुष्पशाकम्-फूलगोभी।
DAV Class 5 Sanskrit Ch 4 Solutions – शाकहट्टम्
निम्नलिखितं संवाद पठित्वा तदा धारितानां प्रश्नानामुत्तराणि यच्छत (नीचे लिखे संवाद को पढ़कर उस पर आधारित प्रश्नों के उत्तर दीजिए)
सुधा – रजत! चित्रे किम् पश्यसि?
रजतः – चित्रे अहम् फलानि पश्यामि।
श्यामा – अत्र कानि फलानि सन्ति?
रजतः – अत्र पपीतक:, द्राक्षाफलम्, नारङगगम् नारिकेलं च सन्ति।
रजनीशः – किम् एतानि एव फलानि सन्ति?
सुधा – नहि, तरबूजम्, सेवम्, दाडिमम् इत्यादयः अपि सन्ति।
श्यामा – किम् चित्रे केवलं फलानि एव सन्ति?
रजनीशः – नहि, तत्र शाका: अपि सन्ति।
रजतः – किम् त्वम् शाकानाम् नामानि अपि जानासि?
रजनीशः – आम्, अत्र पुष्पशाकम्, पलाण्डु:, कारवेल्लः, वृन्ताकः, अंगुलितोरिका आलुकम् च इत्यादयः शाका: सन्ति।
I. एकपदेन उत्तरत (एक शब्द में उत्तर दें)-
(क) रजतः चित्रे कानि पश्यति?
(ख) किं पपीतक: फल भवति?
(ग) पुष्पशाकं फलम् अस्ति शाकं वा?
(घ) सुधा केषां नामानि वदति?
उत्तराणि :
(क) फलानि
(ख) आम्
(ग) शाकम्
(घ) फलानाम्।
II. पूर्णवाक्येन उत्तरत (एक वाक्य में उत्तर दीजिए)-
(क) रजनीशः केषां नामानि वद्ति?
(ख) चित्रे के सन्ति?
उत्तराणि :
(क) रजनीश शाकानां नामानि वदति।
(ख) चित्रे फलानि शाकाः च सन्ति।
III. भाषिक कार्यम् (भाषा संबंधी कार्य)-
प्रश्न क.
‘तत्र शाकाः अपि सन्ति।’ अत्र कर्तृ (कर्ता) पद्ध किम्?
(i) तत्र
(ii) अपि
(iii) शाका:
(iv) सन्ति
उत्तरम् :
(iii) शाका:
प्रश्न ख.
‘किम् एतानि एव फलानि सन्ति।’ वाक्ये क्रियापद किमस्ति?
(i) किम्
(ii) फलानि
(iii) एतानि
(iv) सन्ति
उत्तरम् :
(iv) सन्ति
प्रश्न ग.
संवादे ‘करेला’ पदस्य अर्थे किं पदम् आगतम्?
(i) पलाण्डु:
(ii) कारवेल्ल:
(iii) पुष्पशाकम्
(iv) आलुकम्
उत्तरम् :
(ii) कारवेल्ल:
प्रश्न घ.
संवादे ‘यूयम्’ पदस्य एकवचनं पद् किम् अस्ति?
(i) अहम्
(ii) त्वम्
(iii) युवाम्
(iv) आवाम्
उत्तरम् :
(ii) त्वम्।
IV. निम्न पदानां मेलनम् अर्थै: सह कुरुत (निम्न पदों का मिलान उनके अर्थों के साथ कीजिए)-
| पदानि | अर्था: |
| (क) पलाण्डु | बैंगन |
| (ख) नारड्गम् | फूलगोभी |
| (ग) वृन्ताक: | अनार |
| (घ) पुष्पशाकम् | प्याज |
| (ङ) द्राडिमम् | संतरा |
उत्तराणि :
| पदानि | अर्था: |
| (क) पलाण्डु | प्याज |
| (ख) नारड्गम् | संतरा |
| (ग) वृन्ताक: | बैंगन |
| (घ) पुष्पशाकम् | फूलगोभी |
| (ङ) द्राडिमम् | अनार |
V. कर्तृपदानां मेलनं क्रियापदैः सह कुरुत (कर्तापदों का मिलान क्रियापदों के साथ कीजिए)-
| कर्तृपदानि | क्रियापदानि |
| (क) फलानि | पश्यामि |
| (ख) त्वम् | सन्ति |
| (ग) शाका: | जानासि |
| (घ) अहम् | पठथ: |
| (ङ) यूयम् | सन्ति |
| (च) युवाम् | गच्छथ |
उत्तराणि :
| कर्तृपदानि | क्रियापदानि |
| (क) फलानि | क्रियापदानि |
| (ख) त्वम् | सन्ति |
| (ग) शाका: | जानासि |
| (घ) अहम् | सन्ति |
| (ङ) यूयम् | पश्यामि |
| (च) युवाम् | गच्छथ |
VI. रिक्तस्थानानि उचितै: पवै: सम्पूरयत (उचित पदों से खाली स्थानों को भरिए)-
(क) ____ स्तः सन्ति
(ख) फलम् फले ______
(ग) शाक: ______ शाका:
(घ) _____ जानीथः जानीथ
(ङ) पश्यसि ______ पश्यथ
(च) किम् के ______
उत्तराणि :
(क) अस्ति
(ख) फलानि
(ग) शाकौ
(घ) जानासि
(ङ) पश्यथः
(च) कानि।
VII. पदानां वचनं लिखत (शब्दों के वचन लिखिए)-
(क) सन्ति – _________
(ख) त्वम् – _________
(ग) शाका: – _________
(घ) पपीतकौ – _________
(ङ) जानासि – _________
(च) चित्रे – _________
उत्तराणि :
(क) बहुवचनम्
(ख) एकवचनम्
(ग) बहुवचनम्
(घ) द्विवचनम्
(घ) एकवचनम्
(च) द्विवचनम्।
VIII. हिन्दीभाषायाम् अनुवादं कृत्वा लिखत (हिंदी भाषा में अनुवाद करके लिखिए)-
(क) तत्र शाकाः अपि सन्ति।
(ख) किम् चित्रे केवलं फलानि एव सन्ति?
(ग) अत्र पपीतकः, द्राक्षाफलम् नारिकेलम् च सन्ति।
(घ) चित्रे अहम् फलानि पश्यामि।
(ङ) किम् त्वम् शाकानाम् नामानि अपि जानासि?
उत्तराणि :
(क) वहाँ सब्ज़याँ भी हैं।
(ख) क्या चित्र में केवल फल ही हैं?
(ग) यहाँ पपीता, अंगूर और नारियल हैं।
(घ) चित्र में मैं फलों को देखता हूँ।
(ङ) क्या तुम सब्ज़ियों के नामों को भी जानते हो?